Nomadland

Name: Nomadland
Rating: 5

Yazar:

Erdoğan Mitrani

20 Ekim 2020

2931

Venedik 2020 Altın Aslan ödülü “Nomadland”

1982’de Pekin’de Zhao Ting adıyla doğan, Amerikan filmleriyle tanınan Çinli yönetmen, senarist ve yapımcı Chloé Zhao, liseyi ABD’de bitirmiş, New York Üniversitesi Tisch School of the Arts’ta film yapımı eğitimi almış. Birkaç kısa filmin ardından 2015 yılında çektiği ilk uzun metrajlı filmi “Songs My Brothers Taught Me Kardeşlerimin Öğrettiği Şarkılar” Sundance ve Cannes’da gösterilmiş. 2017’de yazıp yönettiği, genç bir kovboyun neredeyse ölümcül bir kazanın ardından profesyonel binicilik kariyerini sona erdirmesinin ardından kendini keşfetme yolculuğunu öyküleyen “The Rider / Binici” aralarında 2018 Altın Lale FİPRESCİ de olan çok sayıda ödül kazanmış. Bu yıl Venedik’te En iyi film Seçilerek Altın Aslan Ödülünü kazanan, yazdığı, yönettiği ve kurgusun yaptığı “Nomadland” üçüncü uzun metrajı.

“Nomadland”, Jessica Bruder’in “Surviving America in the Twenty-First Century / Yirmi Birinci Yüzyılda Amerika’da Hayatta Kalabilmek” alt başlıklı kurgısal olmayan kitabından uyarlanmış bir film. 2007-2008’deki ekonomik krizin ardından yoksullaşan, emekli olmayı göze alamayarak çalışmak zorunda kalan orta sınıf mensubu yaşını başını almış insanlar, yeni bir yaşam tarzı oluşturmuşlar. Orada burada bulacakları mevsimlik ya da kısa süreli işlerle hem yaşamlarını hem de bir evde yaşamayı sürdüremeyecekleri için, içinde yatıp kalktıkları birer karavan alarak iş peşinde ülkenin bir ucundan diğerine dolanmaya başlamışlar. İş buldukları yerlerde kısa bir süre kaldıkları karavan kamplarında kimi zaman eğreti cemaatler oluşturan bu modern zaman göçebeleri normal yaşamda artık bulunmayan komşuluk ve yardımlaşma ilişkileri de geliştirmişler. Jessica Bruder kitabı yazmadan önce, ikinci el bir karavan kiralayarak taşkın yol arkadaşı Lind May eşliğinde bu insanların yaşamını bir süre paylaşmış.

Chloé Zhao, bir yandan Amerikan ekonomisinin ürkünç yumuşak karnını diğer yandan bu göçebelerin dirençliliğini, yaratıcılığını ve dayanışma ruhunu ortaya çıkaran bu kitabı sinemaya uyarlarken, kurmaca-belgesel biçemini tercih etmiş ve filmin iki önemli karakteri Fern ve Dave’i profesyonel oyunculara yorumlatırken, diğerlerini Swankie ya da Linda May gibi kendi yaşantılarını yansıtan gerçek göçebelere oynatmış. Hatta “Nomadland”a radikal göçebe destekçisi aktivist anti-kapitalist göçebe lideri Bob Wells’i de, kendisi olarak filme dahil ederek filmin sonlarına doğru müthş etkileyici ve dokunaklı konuşmasına yer vermiş.

Bütün bunlara, “Nomadland”ın yapımcılığını da üstlenen McDormand ile Zhao’nun filmi küçük bir teknik ekiple mümkün olduğunca doğal ışıkta çekmeleri eklenince benzersiz bir doğallık ve gerçeklik duygusu oluşmuş.

Konuyu kısaca özetlersek, “Nomadland” elinden kayıp gitmiş bir hayatın ardından ayakta kalmaya çalışan Fern’in (Frances McDormand) öyküsü. Belirli bir endüstrinin etrafında gelişen birçok küçük Amerikan kenti gibi, alçıtaşı imalatının etrafında var olan Empire Nevada’da göreceli olarak mutlu bir yaşam süren Fern, çok sevdiği kocası öldüğünde, onun mutlu olduğu bu şehirde yaşamaya ve yedek öğretmen olara çalışmaya devam eder. Ta ki fabrikanın kapanması ve onunla birlikte tüm Empire’ın yok olması, hiç çocuğu olamamış 60 yaşlarındaki bu kadını işsiz ve parasız bırakana dek.

Amazon’un merkezinde mevsimlik bir iş bulan Fern, ikinci el minibüsten bozma bir karavan satın alarak bu ve bulabileceği başka işlerin peşine kendini yollara vurur. Kendini “yuvasız” değil, sadece “evsiz” olarak gören kadın, yolculuğu boyunca karavan kamplarında, birçok insanla dostluklar kurar ama bu dostluklar çalıştığı iş sona erdiğinde ayrılıklara dönüşür ve Fern tekrar yola çıkar. Neyese ki Fern yol boyunca, bu insanlarla tekrar tekrar buluşacaktır. Daha önce de belirtmiş olduğum gibi, arada bir karşılaştığı ve giderek arkadaş olduğu nazik, biraz sakar biraz da ona tutkun Dave (David Strathairn) harcinde Fern’in tanıştığı insanlar, yaşamlarını aynen filmdeki gibi sürdüren gerçek göçebelerdir. Bir bakıma McDormand’ın canlandırdığı kolay iletişim kuran, samimiyetle dost olabilen mütevazi ve dengeli Fern, göçebelerin yerleşik insanların dünyayasıyla iletişimlerini sağlayan bir tür elçidir. Zhao ve McDormand’ın çabası, Fern’in kurgusal varlığını bu insanların gerçek yaşamına ve bu insanların gerçek hayatta yaşadıklarını filmde düşlenen dünyaya dâhil edebilmektir.

Böyle bir çabayı mümkün kılan sadece ve sadece her zaman olağanüstü bir yorumcu olan, bu kez kendini de aşarak tüm kariyerinin en derinlikli ve arıtılmış performansını sunan Frances McDormand’ın varlığıdır. Hiç kamera yokmuş gibi oynamadan oynayan, müthiş doğal oyunculuğuyla McDormand, herhangi bir oyuncunun koskoca bir monologla aksettirebileceği bir duyguyu kısacık bir bakış ya da çarpık bir tebessümle verebilen, performansına tüm bir yaşamı yedirebilen dahiyane bir yorumcudur. Karşısındaki kaybettiği bir sevdiğinden söz ettiğinde, gülümseyişinde dudaklarından gözlerine akseden sevecenlik ve hüzünle ölen büyük aşkı ile yaşamış olduğu tüm bir hayatı yaşayan ve yaşatmayı başaran benzersiz bir oyuncudur.

“Nomadland” tüm zorluklara ve acılara karşın, mal mülkten arınmış bir yaşamın getirdiği özgürlüğü ve huzuru da aksettirir. Göçebelerin durumu aslında o kadar da ürkünç değildir. Arada bir iş bularak sürdürmeyi başardıkları yaşamlarının bir anlamı, bir bakıma asaleti bile vardır.

Joshua James Richards’ın muhteşem görüntüleri, Ludovico Einaudi’nin etkileyici müziği eşliğinde orta Amerika’nın doğasının ıssızlığını ve görkemini başarıyla yansıtır. Ve giderek bu ıssızlığın içinde bir başlarına arabalarını süren bu göçebelerin artık kimsesiz ve yapayalnız olmadıkları belli olur. Onların, tüm diğer göçebelerden oluşan geniş ve benzersiz bir aileleri vardır.

Sonuç olarak, kriz sonrası Amerika’sının hiç bilmediğimiz bir oluşumuna ışık tutan belgesel tadındaki bu minimalist film, yaşayan en büyük oyunculardan Frances McDormand’ın da desteğiyle, tüm karamsarlığına karşın, bir özgürlük, sevgi dostluk ve umut destanına dönüşür.