Tunus’ta Bir Divan / Un divan à Tunis / Arab Blues
Bir Magrip Alegorisi…
Tunus, gittikçe yakıcı hale gelen ekonomik sorunlarının da etkisiyle “Arap Baharı” olarak adlandırılan olayların ilk görüldüğü ülkeydi. Habib Burgiba’nın Atatürk‘ten esinlenen bağımsızlıkçı ve reformist politikalarıyla belli bir rotaya yönünü kırmışsa da özellikle 90’lardan itibaren büyük ekonomik sıkıntılardan bir türlü yakasını kurtaramadı. Ve maalesef yakın zamanda ziyaret ettiğim bu “sui generis” ülkedeki alt gelir gruptakilerin kötü yaşam koşulları ve de siyasi istikrarsızlıklarla boğuşma hali devam etmekte.
Fenike kolonisi olan ve Roma ile çatışan Kartaca’dan, ilk İslâm yayılmasını simgeleyen kutsal Kayravan kentine ve tabi ki de devletleri insan organizmasına benzeten orijinal fikirleriyle büyük âlim İbni Haldun’a kadar oldukça zengin bir uygarlık ve kültür haznesini coğrafyasında biriktiren şirin Kuzey Afrika ülkesi Tunus, sinema açısından da önemli bir ülke. Son dönem yapımlarına baktığımızda kimlik arayışı ve sınıfsal çatışmalar sıklıkla tema olarak belirleniyor. İşte MUBİ ekranlarında izleme imkânı bulabildiğimiz ve ülkemize “Tunus’ta Bir Divan” ya da “Arab Blues” olarak da çevrilen “Un divan à Tunis” filminde muayene odasındaki “divan” metaforu üzerinden bir büyük coğrafya psikanaliz yöntemle ortaya seriliyor.
Freud Tunus’ta…
Yönetmenliğini Tunuslu yönetmen Manela Labıdı’nın yaptığı filmin konusuna gelirsek; Selma (Golshifteh Ferahani) siyasi mülteci olan babasını takiben Paris’te tıp eğitimini yarım bırakarak psikoloji eğitimi alır. Yıllar sonra ülkesine gelip Freud yöntemini takiple ülkesi olan Tunus’ta evinin çatı katında psikiyatri seansları açma fikri kendi öz yurdunda hiç de kolay değildir. Zira, ülke çok değişmiştir.
Devrim sonrası da beklentiyi karşılamadığından birçok kişi simgesel olarak tam da histerik hallerini bu uzmana göstermek için muayene sırasına girerler. Ancak bunun yanı sıra muayehane açabilmesi için izin prosedürü gittikçe ağırlaşan bürokratik yapıyı ve kendisini sürekli kontrol altında tutan ve hoşlanan polis Naim’i de (Majd Mastoura) aşması gerekir. Zira psikanaliz yöntemin sağaltıcı etkisi bürokrasi için hep bir şüphe nedenidir aynı zamanda..
İroninin Dozunu Tutturamama…
Tunus’ta Bir Divan, içerik olarak ironik ve kahramanları yansıtma biçimi itibariyle de grotesk bir anlatım dilini benimsemiş. Kuşkusuz ki ülkedeki bu histeri halini, Batı eğitimi almış bir psikiyatr eşliğinde masaya yatırmak kağıt üzerinde iyi fikir. Ancak bunu yaparken ironinin dozajı oldukça kaçmış ve hele de final kısmında birçok yan hikâye alelacele sonuca bağlanmış. Tüm bunlar bir süre sonra filmi ciddiye almamızı ve ülke trajedisini anlamamızı oldukça zorlaştırıyor.
Filmin artısı kuşkusuz Selma karakteri ile yer alan ve “Paterson” ile Asgar Farhadi’nin “Elly Hakkında” filmlerindeki performanslarıyla çok beğendiğimiz İranlı oyuncu ve aktivist Ferahani’nin sade oyunculuğu ile sakin, muzip anlatımına rağmen filmin sıkmayan yapısı. Bunun yanı sıra yapımın yavaş akan özelliğine karşın renk tercihi tıpkı mimarisinin canlılığı gibi oldukça göz alıcı.
Film, Arap coğrafyasında geçmesine rağmen Tunus’un eski bir sömürge olması itibariyle özellikle Selma’nın ağzından kusursuz bir Fransızcayı devamlı duyacağız. Tarihsel çok kesişme yaşadığımız bu Tunus yapımı filmde, ülkemizin ismi hamamları ve bir hastanın yakınının Türkiye’ye gelmesi nedeniyle kulağımıza birkaç defa da fısıldanacak…
Son dönem Arap hareketlerinin sinema diline nasıl yansıyacağının habercisi olan “Tunus’ta Bir Divan” kimi eksikliklerine rağmen bürokratik ve siyasi durumun kimlikler üzerindeki etkisini psikanaliz yöntemi ile sunma gibi ayrıksı bir metodu benimsemesi ve farklı okumalara imkân veren alt metni itibariyle ilgiyi hakkediyor. İzlemek isteyenler için şimdi MUBİ seçkisinde…
Hikaye : Maud Ameline
Yönetmen / Senaryo : Manele Labidi
Görüntü Yönetmeni : Laurent Brunet
Kurgu : Yorgos Lamprinos
Müzik : Flemming Nordkrog
Oyuncular : Gülşifte Ferahani, Najoua Zouheir, Majd Mastoura, Moncef, Ajengui, Hichem Yacoubi, Aisha Ben Miled, Ramla Ayari, Taoufic Bahri, Dalila Meftahi, Moez Toumi, Obada Adnan, Mhadheb Rmili, Jamal Sassi, Chedly Arfaoui, Feryel Chammari, Bahri Rahali
Fransa / Komedi-Dram / 88 Dk.
