El Planeta
Yetenekli Amalia Ulman’ın ilk filmi, özgün “EL PLANETA”sı MUBİ’de
ACIKLI BİR ANNE-KIZ ÖYKÜSÜ
10 parmağında 10 marifet genç yetenek Ulman ilk yönetmenlik denemesi, ekonomik kriz İspanya’sında bir anne-kızın çaresizlik ve çıkışsızlık öyküsünü anlatıyor. Gerçeküstü mizahıyla iç karartıcı bir konu, melankolik usluplu kara mizah kalıpları içinde anlatılmış. Karakterlerine sevgiyle yaklaşan Ulman onları eleştirmekten kaçınıyor. İkili gerçek hayatta da anne-kız.
Dünya prömiyerini 2021 Sundance Film Festivalinde yapan “El Planeta”, Arjantinli- İspanyol yönetmen- senaryo yazar oyuncu Amalia Ulman’ın ilk uzun metrajlı film denemesi. MUBİ bizlere bu özgün yapıtı izleme imkanını tanıyor.
Filmin konusu, Arjantin doğumlu Amalia Ulman’ın ailesiyle birlikte göç edip büyüdüğü, İspanya’nın Asturias bölgesindeki kuzey sahil kenti Gijon’da geçiyor. Amalia Ulman (33) 3 kısa filmin ardından yaptığı “El Planeta”dan sonra bu yıl 4. kısa metrajlı filmini yapmış. New York’ta yaşayan ve performans, enstalasyon, video gibi sanat çalışmaları yapan Amalia Ulman’da, 2013’te geçirdiği otobüs kazası onda kalıcı bir sakatlık bıraktı.
İNSANIN İÇİNİ ACITAN BİR KONU
Başarı basamaklarını hızla tırmanan Amalia Ulman’ın siyah-beyaz çıkış filminde, bir anne-kız pahallı zevklerinden vazgeçmemek için zekice yollara başvuruyorlar. Hong Sang-Soo filmlerinin rehavetini, krizin etkisindeki İspanya’ya uyarlayan Ulman, dolandırıcılığa absürt ve sıcak bir bakış atıyor. Anne-kız yaşanacak ortak bir trajedinin bilincinde, hayata tutunmak için çare üretmek yerine günü kurtararak geçiştirmeyi yeğliyorlar.
Gerçeküstü mizahıyla Amerikalı Bağımsız yönetme Noah Baumbach’ın filmlerini akla getiren “El Planeta”, eksantrik iki karakteriyle işlevsiz anne-kız ilişkisi üzerine özgün bir yapıt. Kara mizahın öne çıktığı bu düşük bütçeli film gerçekler, yalanlar, sosyal statü ve çıkışsızlık temalarının hakkını veriyor. Kamera arkasına ilk kez geçen bir yönetmenden beklenmedik bir olgunlukla, Amalia Ulman iç karartıcı bir konuyu, melankolik usluplu kara mizah kalıpları içinde anlatıyor. Anne-kızın yaşadığı dramı ise çevrelerindeki ekonomik krizin getirdiklerini hissettiren siyah-beyaz tercihi de mizansene katkıda bulunan doğru bir karar.
Filmin açılış sahnesinde kollarındaki 2 koca paketi taşımakta zorlanan orta yaşlı bir kadını, dalgalı denizli bir sahilde yürürken görürüz. Kızının internetten satın aldığı eşyaları iade etmeye gittiğini öğreniriz. Film neredeyse doğaçlama fikri veren sakin bir şekilde gelişir. Maria Rendueles (Ale Ulman) adlı bu kürk mantolu kadın, kuzey liman kenti Gijon’da bekar kızı Leonor Jimenez (Amalia Ulman) ile birlikte yaşamaktadır.
Filmin görüntü yönetmeni Carlos Riga, İspanya’nın son ekonomik krizden sonra kapanan iş yerlerini, satılık ve kiralık etiketli mağazaları sık sık kadrajına alarak, atmosfer yaratma konusunda yönetmene katkıda bulunuyor. Dar gelirlilerin oturduğu bir mahalledeki kiralık küçücük dairelerinden tahliye edilmenin eşiğinde olan anne-kız, evde palto ve sırtlarındaki battaniye ile dolaşırlar. Stilist olmayı düşleyen Leonor, part time seks işçiliği yapmak için internetten tanıştığı bir erkekle bir kafede buluşur. Evli adam entellektüel birikimli Leonor’a üç paraya vücudunu satan acemi genç kız muamelesi yapar.
Rahat bir hayat tarzına alışık anne-kız aile reisinin ölümünden sonra yeni hayatlarına adapte olmada zorlanır. Bir Burberry çanta ve kürk manto ile dolaşan Maria, filme adını veren lüks restoran “El Planeta”da yedikleri yemeği ( Leonor’un çıktığı varsayılan) yerel bir politikacının hesabına ilave edilmesini garsondan ister. Geceleri yatakta ısınmak için birbirlerine sarılan ikili, lüks bie AVM’de ayakkabı denemelerine rağmen, seyirci etraflarındaki her şeyin çökmekte olduğunun bilincinde. Hayatı boyunca çalışmayı aklına getirmediği için sosyal güvencesi olmayan Maria, çıkış yolunu bir suç işleyerek, üç öğün bedava karnını doyuracağı, kira ödemeyeceği hapishaneye girmekte bulur.
ABSÜRT KOMEDİ
Londra’da moda okuyan Leonor (Amalia Ulman) babasının ölümünden sonra okulu bırakarak annesinin yanına İspanya’ya döner. Anne-kız bu vesileyle yeniden bir bağ kurar. Geçimlerini eşyalarını satarak ya da söyledikleri yalanlarla sağlayan anne-kız için durum, en iyi kürk mantoyla dolaşılmasını, AVM’lerde gezip şık ayakkabılar satın almalarını engellemez. Ufak tefek hırsızlıklar, hesabı ödemeden kaçmak, seks işçiliğinin artı ve eksilerini düşünmeye başlamak…Hak ettiklerini düşündükleri hayatı yaşamak için her yola başvuran ikili, yaşadıkları zorlukları ve ekonomik krizin tehdidi üzerinden giderek yakınlaşır.
“Parazit” filminin bodrum katında yaşayan proleter karakterleri gibi, komşularının Wi-Fi’ını yakalamak için evin içinde dolanan Leonor, kendisine yapılan Christina Aguilera’nın yeni tanıtım kampanyası için stilistlik teklifini bu sayede alıyor. Ancak işi kapmak için gitmesi gereken N.Y. için uçak parası yoktur. Kiralık ve satılık mağazaların çokluğundan konunun İspanya’nın ekonomik kriz senelerinde geçtiğini anlıyoruz. Buzdolabı boş evde yiyebilecekleri yemek yok. Maria hırsızlık yaptığı bir mağazadan uzaklaşmaya çalışırken güvenlik elemanı tarafından yakalanıyor.
Ancak senarist-yönetmen Amalia Ulman karakterlerine sevgiyle yaklaşıyor, onların davranışlarını eleştirmekten kaçınıyor; sadece anne-kızın çaresizliğini ve çıkışsızlığını vurgulamakla yetiniyor. Atlas Okyanusunun unutulmuş bir kıyısında mahsur kalmış bir anne-kız, görünüşe göre asla gelmeyecek bir geminin beklentisi içindedir. Faturası ödenmeyen elektriğin kesilmesiyle, Leonor’un soğuk apartman kapısının önündeki merdivenlerdeki okuma seansı gibi, her şeyin kararması an meselesi.
“El Planeta”nın konusuyla akrabalık taşıyan, 4 yönetmenin elinden çıkma 1975 tarihli “Gri Bahçeler / Grey Gardens” belgeseli, hayatta tutunacak dalı kalmadığı için bir annenin kızına bakmak amacıyla eve dönüşünü anlatır. Ancak bu durum ikiliyi ruh ve akıl sağlıklarını yitirme aşamasına kadar götürür. Amalia Ulman insanın içini acıtan, yürek burkan bir konuyu senaryosunda ustalıkla dile getiriyor. Oyunculuk performansı da birinci sınıf. Anne Maria rolünü gerçek hayattaki annesi Ale Ulman canlandırıyor. Leonor’un bir mağazada tanıştığı, davet ettiği yemeğe giden, tek randevuda yatağına girdiği Uzak Doğulu yakışıklı genç rolünde, Çinli yönetmen- senaryo yazarı- oyuncu- yapımcı Zhou Chen var.
“El Planeta”yı MUBİ’de izlemek mümkün. Kaliteli film meraklılarına son günlerde yine MUBİ’de vizyona giren şu filmleri öneririm: 2 Park Chan-Wook filmi (Cannes En İyi Yönetmen Ödüllü “Ayrılma Kararı / Decision To Leave” ve “Hizmetçi / Ah-ga-ssi” başyapıtı. Pedro Almodovar‘ın kariyerinin en iyisi “Konuş Onunla / Hable Con Ella”. Lars Von Trier’in TV dizisi “Krallık / The Kingdom.
Yönetmen ve Senaryo : Amalia Ulman
Görüntü Yönetmeni : Carlos Rigo
Müzik : Chicken
Kurgu : Kstie Mcquerrey, Anthony Valdez
Oynayanlar : Amalia Ulman, Ale Ulman, Zhou Chen, Nacho Vigalondo, Saorise Bertran
İspanya / Komedi-Dram / 79 Dk.
