Teksaslı foto muhabiri, yazar, yönetmen Paxton Winters, ilk belgeseli “Silk Road ala Turka” yı Çin, Kırgızistan, Özbekistan, Türkmenistan, İran ve Türkiye’de 18 ay boyunca yol alarak çekmiş. Bir süre Türkiye’de kalarak, 2003’de iki fırsatçı Amerikalının kendi kaçırılmalarını tezgâhlayışlarının öyküsü olan ilk kurmaca filmi “Crude” ile, TV dizisi “Alacakaranlık”ın bazı bölümlerini yönetmiş.
Uzunca bir dönem Brezilya’da yaşayan Winters’ın Rio de Janeiro’nun “Morro dos Prazeres Favelası” sakinleriyle yedi yıl boyunca sürdürdüğü yaratıcı işbirliği sonucunda ikinci filmi “Sütliman / Pacificado” (2019) ortaya çıkmış. Darren Aronofsky’nin yapımcıları arasında yer aldığı filmin uluslararası ödülleri arasında San Sebastian Uluslararası Festivalinde en İyi Filme verilen Altın İstiridye, En İyi Erkek Oyuncu ve En İyi Görüntü Yönetmeni ödülleri de var.
Rio de Janeiro’nun tepelerine tünemiş olan, fakirlerin ve düşük gelirli işçi sınıfının yaşadığı “favelalar”, muhteşem manzaralarına karşın kentten ve kentin simgelediği refahtan çok uzak, yoksulluğun simgesi olan cürmün üremesine de elverişli mahallelerdir. Favelalardaki suçun doğası gereği, sınırlı ve kısıtlı ortamlarda ilerleme ve kentsel savaşta kapsamlı deneyime sahip BOPE (Rio de Janeiro Eyaleti Askeri Polisinin polis taktik birimi) arada bir mahallelere baskınlar düzenlese de hiçbir zaman uzun süre kalmaz ve meydanı favelaları kendine has kuralları ve düzenleriyle yöneten yöresel çetelere bırakır.
“Sütliman”, 2016 Rio Olimpiyatlarında, polisin kentin imajının lekelenmemesi için sert önlemler alarak favelalara göz açtırmadığı, suç dünyasının ünlü yöneticilerinin tutuklanıp hapsedildiği, ancak favela içlerinde yaşananlara pek karışmadığı bir dönemde geçer. 14 yıl hapis yattıktan sonra serbest bırakılan eski çete reisi Jaca (Bukassa Kabengele) favelayı yönetirken ihtiyacı olanlara yardım eden, sorunlara dürüstçe hakemlik etmiş olan adil bir kanun koyucu olarak hatırlandığından, döndüğünde bir kurtarıcı gibi karşılanır.
Jaca hapse girerken yerini bırakmış olduğu, hâlen adaletsiz ve acımasız bir yöneticiye dönüşmüş olan Nelson’a (José Loreto) eski yaşamına dönmek istemediğini, bir pizzacı açacağını söyler Jaca içerideyken karısı Andrea (Débora Nascimento) uyuşturucu bağımlısı olmuştur; 13 yaşındaki kızı Tati ise (Cassia Gil) bir destek bulmak umuduyla babası olarak bildiği Jaca’ya yanaşmaya çalışmaktadır. Tati annesi gibi biri olmak istemediğinin, Jaco ise hayatta kalabilmek için suç dünyasında uzak kalması gerektiğinin bilincindedirler. Ama başta abisinin sağ kolu olduğu zamanın güçlü ve prestijli pozisyonuna dönmek isteyen Jaca’nın sorunlu genç kardeşi Dudu (Raphael Logan) olmak üzere Nelson’un haşin yönetiminin yıldırdığı bütün çevresi Jaca’nın favela şablonlarına uyarak yönetimi ele almasını beklemekte ve istemektedir.
Artan baskılar giderek Jaca ile Tati’nin ruhsal ve duygusal sağlığını etkilemekte, ikili hangi tarafa dönse, hangi kaçışı denese bir çıkış yolu bulamamaktadır ve Olimpiyatların bitmiş olması, bu yatıştırılma döneminin de sonunu işaretlediğinden favelada başlamak üzere yeni hareketliliğin tedirginliği durumu daha da zorlaştırmaktadır. Winters’in vizyonunun ve Morro dos Prazeres sakinlerinin kişisel deneyimlerinin imbiğinden geçerek perdeye yansıyan “Sütliman”, fırtına öncesi sükûneti başarıyla yansıtarak içe dönük huzursuzluğu duyumsatan, eylemlere değil, eylemlerin sonuçlarına ve kalıcı etkilerine odaklanan dingin bir çalışma.
Paxton Winters ve Görüntü Yönetmeni Laura Merians Goncalves favela yaşamını, yaşanan fukaralığı abartmadan, ama her bireyin çeteler ve polislerle yaşadığı sorunları gerçekçi şekilde neredeyse belgesel tadında yansıtıyorlar. O mahallelere uzanan neredeyse sonu gelmeyen merdivenler, şehre tepeden bakan bu mekâna her gün gidip gelmenin ne kadar meşakkatli bir çaba olduğunu tek bir uzun planla izleyiciye tokat gibi aksatıyor. Filmin bir büyük kozu da hemen hepsi derinlemesine üç boyutlu olarak var edilmiş karakterleri ve bunları canlandıran oyuncuların müthiş inandırıcı performansları.
Dingin yoğunluğuyla Bukassa Kabengele Jaca’yı başarıyla canlandırıyor. Cassia Gil, favelanın zorlu hayatının, yaşından önce olgunlaştırdığı Tati olarak müthiş etkileyici. Çok da güzel bir kadın olan Débora Nascimento, pek de sempatik bir karakter olmayan Andrea’ya acıma duyguları da uyandıran bir tür saygınlık kazandırıyor. Raphael Logan, depresif Dudu’ya benzersiz bir gerçeklik katıyor.
Sonuçta favela yaşamıyla ilgili olup, “Orfeu Negru” gibi duygusal ya da “Tanrıkent” gibi aksiyon ağırlıklı olmadan da yalın sakin ve müthiş etkileyici ve çarpıcı bir film yapılacağını ispatlayan çok başarılı bir çalışma. 14.06.2020’den itibaren 5 gün süreyle izlenebilecek. Sakın Kaçırmayın. Hepinize iyi seyirler dilerim.
Yazar : Erdoğan Mitrani
Yönetmen : Paxton Winters
Senaryo : Josep Carter, Wellington Magalhaes, Paxton Winters
Görüntü Yönetmeni : Laura Merians Goncalves
Oyuncular : Bukassa Kabengele, Cassia Gil, Débora Nascimento, Léa Garcia, Raphael Logan, Jefferson Brazil, Rayane Santos, José Lorato, Shirley Cruz, Rod Carvalho
Brezilya-ABD / Dram / 100 Dk.
ortakoltuk.com
