R.M.N.
Cristian Mungiu’dan Avrupa’Geç Dönem Kapitalizmi eleştirisi
R.M.N.
Adını nükleer manyetik rezonansın (MR) Romence kısaltmasından alan 1968 doğumlu Romen sinemacı doğumlu Cristian Mungiu’nun 2016’da çok sayıda ödül kazanan “Bacalaureat / Mezuniyet”ten 6 yıl sonra çektiği en son filmi.
Görüntü Yönetmeni Tudor Vladimir Panduru’nun gri-mavi tonlarda çektiği “R.M.N.” Romanya’nın en batı eyaleti Transilvanya’nın ormanlı karlı, dağları ulu bölgesindeki küçük bir köyde, günümüzde, Noel zamanında geçer.
Filmin giriş bölümünde, okuldan dönen 8 yaşlarında sırt çantalı bir erkek çocuğu onu çok korkutan bir şey görerek koşa koşa kaçar. Peşinden daha sonra çocuğun babası olduğunu öğreneceğimiz, Almanya’da bir mezbahada çalışan Matthias’ın (Marin Gregoire) kendisine “çingene” olarak hitabeden ustabaşısına saldırdığını, bu şiddet gösterisinden sonra da işinden kovulduğunu görürüz.
Matthias otostopla köyüne, anlaşamadığı karısı Ana’nın (Macrina Barladeanu) ve geçirdiği travma sonrası konuşamayan, onu neyin korkuttuğunu da söyleyemeyen oğlu Rudi’nin (Mark Blenyesi) yanına döner. Babası Otto’nun (Andrei Finți) sağlığının iyice bozulduğunu, film ilerledikçe yeniden ilişkiye gireceğini göreceğimiz eski sevgilisi Csilla’nın (Judith State) da köydeki ekmek fabrikasının yöneticisi olduğunu öğrenir.
Mungiu olayların geçtiği köyü, “her dem iki imparatorluk arasında sıkışmış olan” Romanya’nın Macar sınırına yakın, tam Doğu ile Batı arasındaki bir bölgeye yerleştirir. Rumence, Macarca, Fransızca ve Almanca dillerinin bir arda konuşulduğu, bir Fransız çevrecinin yörede yaşayan ayıların sayımını yaptığı bu mikrokozmos, günümüz Avrupa’sını simgeleyen çağcıl bir Babil olarak yansıtılır.
Ekmek fabrikası, Avrupa Birliğinden ödenek alabilmek için birkaç işçi daha almak zorundadır. İşsizliğin kol gezdiği köyde bile asgari ücretle çalışacak işçi bulamayınca Sri Lanka’lı birkaç göçmen işçiyle anlaşır. Düzgün çalışan, hiç kimseye zararı olmayan bu iki üç yabancının çalıştırılması beklenmedik bir tepkiyle karşılaşır. Yaşlılar “kıçlarını bile farklı temizleyen” Müslümanların ekmeklere dokunmasını hijyen kurallarına aykırı bulurken (Sri Lankalıların aslında Katolik olmaları bile bu reaksiyonu değiştirmez), gençler yerel halk dururken yabancılara iş verilmesine karşı çıkarlar, hatta fabrikayı onlardan ekmek almamakla tehdit ederler.
İşsizlik yüzünden büyük bir kısmı yurt dışında çalışan, bulundukları yerlerde her türlü ayırımcılığa ve ötekileştirmeye maruz kalan köy halkı, sanki kendilerine yapılanın intikamını bu üç zararsız yabancıdan almak istemektedir. Mungiu, bu ironik ikiyüzlülüğü, sakin ama etkileyici bir biçemde aktarırken, gelenekler, kalıplar, fakirlik, aidiyet, azınlık, kimlik, cesaret, korkaklık gibi kavramları zekice irdeler.
Filmin doruk noktası, köy halkının göçmen işçilerin işten çıkarılıp çıkarılmayacağını belediye binasında tartıştıkları toplantıdır. 17 dakikalık kesintisiz tek bir çekimle yansıtılan bu toplantıda yabancı düşmanlığının mantık dışı hırçınlığı kadar, köyün çok dilli, çok kökenli toplumun içindeki dengelerin ne derecede kırılgan olduğu görülür. Gizli korkular, hayal kırıklıkları, üstü örtülü çatışmalar gün yüzüne çıkar, dayanışmayla bireyselliğin, hoşgörüyle bencilliğin, politik doğruculukla açıksözlülüğün kendi içlerinde de sürekli çeliştiği anlaşılır.
Film boyunca bu olaylardan uzak duran Matthias, bu toplantı boyunca hiç konuşmaksızın, arkasında oturduğu Csilla’nın elin okşar ya da bluzunun koluyla oynar. Kim bilir, bu tutumu belki de kesinlikle ilgilenmediğinin belirtisi olabileceği gibi iletişimsiz ve sevgisiz hâle gelmiş bir dünyada bir parça sevecenlik arayışıdır.
Sorunu son derece açık seçik biçimde ortaya koymuş olan Mungiu, çözümün kolay olamayacağını, hatta karmaşık ve anlaşılması zor olabileceğini belirtmek istercesine filmini bir tür gerçeküstü bilmece gibi sonlandırır.
Sonuç olarak Cristian Mungiu’nun yazıp yönettiği “R.M.N.”, yabancı düşmanlığının giderek arttığı günümüz Avrupa’sına, gizli ve karanlık bir mizah duygusuyla çok etkileyici bir eleştiri getiren, Matthias’ın babasının hastalığını teşhis etmekten çok, iyice hastalandığını düşündüğü Avrupa’nın derdini anlamak için MR’ını çektiği önemli bir film.
Yönetmen / Senaryo : Cristian Mungiu
Görüntü Yönetmeni : Tudor Vladimir Panduru
Kurgu : Mircea Olteanu
Oyuncular : Judith State, Andreï Finti, Ovidiu Crisan, Andras Hathazi
Romanya-Fransa-Belçika / Dram / 125 Dk.
