İki Savcı / Deux procureurs
Sovyet ideolojisine olan sarsılmaz inancın trajik masumiyeti
“İki Savcı”nın en etkileyici tarafı, en ufak bir söz veya hareket hapse ya da Sibirya’ya gönderebileceğinden, herkesin sürekli dilini tuttuğu bu dünyada kimsenin Kornev’i doğrudan reddetmemesi veya gerçekte ne düşündüğünü asla söylememesi. Sovyet ideolojisine olan sarsılmaz inancının trajik masumiyetiyle Kornev, aklından geçenleri gerçekten söyleyebilen tek kişi ve bunun sonucunda, Stalin’in terör rejimi altında başına gelenler hiç de şaşırtıcı değil.
FİLMEKİMİ 2025 GÜNLÜKLERİ 10
1964 doğumlu saygın Ukraynalı sinemacı Sergey Vladimirovich Loznitsa, Kiev Teknik Üniversitesi Uygulamalı Matematik bölümünden mezun olmuş; 1987-1991 arasında Kiev Sibernetik Enstitüsünde bilim adamı olarak yapay zekâ konusunda uzmanlaşmış. Sonrasında sinemada kariyer yapmaya karar vermiş, 1997’de VGIK’den mezun olmuş ve okuldaki son yılından itibaren belgesel filmler yönetmeye başlamış.
Bugüne kadar 21 belgesel çeken, ödüllü yönetmen Sergey Loznitsa’nın filmografisine, 4 de önemli kurmaca film var : “Schaste moe / Mutluluğum” (2010), “V tumane / Siste” (2012), “Krotkaya / Uysal Kadın” (2017) ve “Donbass” (2018). Kurmacaya 7 yıllık aradan sonra, Gulag çalışma kampı sürgünlerinden Georgy Demidov‘un aynı adlı romanından uyarladığı “İki Savcı / Deux procureurs” (2025) ile dönüyor. 2025 Cannes François-Chalais Ödülü ve 2025 Palic En İyi Film ödüllerini alan “İki Savcı” için Loznitsa, “bu öykünün su yüzüne çıkışı kırk yıl sürdü. Elbette tarihin tekerrür ettiğini söyleyebiliriz. Zaman değişir, koşullar değişir, teknoloji gelişir ama sonu hep trajik olur” diyor.
Kusursuz bir şekilde yönetilip etkileyici bir şekilde aktarılan bu dingin siyasi adaletsizlik hikâyesi, Stalin‘in Büyük Temizlik dönemi zirvesinde, SSCB’de halkın ülke çapında korkuya teslim olduğu boğucu ve klostrofobik atmosferde geçiyor. Ancak film, varış noktasından ziyade yolculuğu konu alıyor ve kişisel özgürlüğün baskıcı yönetim tarafından neredeyse yok edildiği bir dönemde yaşamanın nasıl olduğunu gözler önüne seriyor. Bu bağlamda 1937’de yaşanan bir olaya odaklanan “İki Savcı”, Rusya halkının hâlen içinde sıkıştığı baskıcı rejimin de metaforu.
Filmin açılıp kapanan bir hapishane kapısını gösteren ilk sahnesi, Loznitsa‘nın titizlikle kurguladığı anlatının bir ön gösterimi niteliğinde. Oleg Mutu‘nun 4/3 formatındaki karanlık ve soluk renkli çekimleri hemen, sıcaklıktan ve umuttan yoksun bir dünyayı hissettiriyor. Yazar yönetmen belki de bugüne kadar yönettiği bu en katı filmini, Stalin’in gizli polisinin Sovyet halkını baskıladığı kadar sıkı şekilde kontrol altına alıyor. Film bir boğucu durumdan diğerine geçerken yavaş yavaş hem o zamanki hem de şimdiki Rus tiranlığı hakkında güçlü bir açıklamaya dönüşüyor. Loznitsa geçmişi yansıtıyor ama, bakmak isteyenler için Putin yönetimindeki günümüz Rusya’sına bir ayna tutuyor.
Yıl 1937 ve hapishane avlusundayız. Yaşlı bir mahkûma Stalin‘den davalarını yeniden değerlendirmesini rica eden mahkûmlardan gelen bir çuval dolusu mektubu yakma görevi verilir. Anlaşılan adamın nedense saklamaya karar verdiği bir mektup, yeni mezun genç savcı Kornev’e (Alexander Kuznetsov) ulaşır. Sosyalist ideallere ve devrimin vaadine hâlâ inanan yeni soruşturma savcısı, kanla yazılmış kaçak mektubu yazan Stepniak ile görüşmek amacıyla hapishaneye gelir. Her adımında engelleyici, hatta düşmanca bir tavırla karşılaşır. Sürekli onu oyalayarak başından savmaya çalışan umursamaz gardiyanlara ve odasına isteksizce kabul edip, bulaşıcı hastalığı olduğu bahanesiyle mahkûmla görüştürmeyeceğini söyleyen hapishane müdürüne rağmen inatçı bir ciddiyetle geri adım atmayarak mahkûm Stepniak’la (Aleksandr Filippenko) görüşmeyi başarır. 1917 ayaklanmasına katılan, yıllarca sebepsiz yere işkence görerek hapis yatan, yaşam boyu çektiği acıların izlerini taşıyan bu yaşlı Bolşevik de eski bir savcıdır. Kornyev’e korkunç yaralarını göstererek, sahte itiraflarla kandırılmış sayısız masum ve sadık Sovyet vatandaşından biri olduğunu söyler ve bu istismarların, Sovyet toplumunu baltalamaya kararlı gizli polis teşkilatı NKVD içindeki sabotajcıların işi olduğunu anlatır.
Bir devrim kahramanının kurtarmayı amaçlayan Kornyev, gerçeği üst düzey yetkililere açıklamak için Moskova’ya giden bir trene biner. Yolda, yine Aleksandr Filippenko’nun canlandırdığı bir savaş gazisinin, genç savcı için tersine değişiminin uyarısı niteliğinde olması gereken Lenin‘le görüşme öyküsünü dinler.
Filmin Kafkaesk boyutu, Kornyev, taşra hapishanesinin derinliklerinden Moskova’nın en yüksek makamlarından birine Parti ofisine ulaşmasıyla daha da derinleşir. Kendisini tanıdığını iddia eden uğursuz derecede neşeli bir adam tarafından başarısından dolayı tebrik edilir. Uzun fazla bürokratik gecikmelerden sonra, 1930’lardaki göstermelik davalarda önemli bir figür olan devlet savcısı Vyshynsky (Anatoly Beliy) ile bir görüşme fırsatı yakalar ve Vyshynsky’nin neredeyse dokunaklı bulduğu bir saflıkla ona derdini anlatmaya çalışır….
“İki Savcı”nın en etkileyici tarafı, en ufak bir söz veya hareket hapse ya da Sibirya’ya gönderebileceğinden, herkesin sürekli dilini tuttuğu bu dünyada kimsenin Kornev’i doğrudan reddetmemesi veya gerçekte ne düşündüğünü asla söylememesi. Sovyet ideolojisine olan sarsılmaz inancının trajik masumiyetiyle Kornev, aklından geçenleri gerçekten söyleyebilen tek kişi ve bunun sonucunda, Stalin’in terör rejimi altında başına gelenler hiç de şaşırtıcı değil.
Amansız ve insafsız vahşetin sinsi mikro sürecinin çok rahatsız edici simgesi olan bir sekansta Kornyev tuhaf bir adamla, belki de bir dilenciyle karşılaşır. Adam duvara yaslanmış, korkudan felç olmuş bir halde, hiçbir yetkilinin kendisiyle konuşmamasını umarak, Kornyev’e alçak sesle oradan çıkış yolunun hangisi olduğunu sorar. Belki Kornyev’in kendisi de dışarı çıkmadan önce çok dikkat çekmemeli ve hareketsiz kalmalıydı,,,.
Yönetmen / Senaryo : Sergey Loznitsa
Görüntü Yönetmeni : Oleg Mutu
Kurgu : Danielius Kokanauskis
Müzik : Christiaan Verbeek
Oyuncular : Alexander Kuznetsov, Antoliy Beliy, Aleksandr Filippenko, Vytautas Kaniusonis, Orest Pasko
Ukrayna-Fransa-Almanya-Hollanda-Romanya-Letonya-Litvanya / Tarihi-Biyografi-Dram / 118 Dk.
