Rustin
IRKSAL EŞİTSİZLİK İSYANI
Bu biyografik drama 1963’te 250 bin kişinin katıldığı Washington yürüyüşünün organizatörü Bayard’a Martin Luther King’in katkısını anlatıyor. Ayrımcılığa son verilmesi için mücadele eden Rustin’in insanlık tarihine katkısı göz ardı edildi, King’in aksine adı tarihe geçmedi. “Rustin” zencilerin hak arayışı konulu filmler zincirine sağlam bir halka olarak katılıyor. Filmi NETFLİX’te izlemek mümkün.
Yorgos Lanthimos’un “Zavallılar / Poor Things”, Jonathan Glazer’in “İlgi Alanı / The Zone of İnterest”, İlker Çatak’ın “Öğretmenler Odası / Das Lehrerzimmer” gibi Oscar ağır toplarının vizyona girdiği bu günlerde, bu filmleri yurtiçi ve yurtdışı festivallerde izlediğim haftalarda yazmıştım. Bir uluslararası yarışmada öne çıkan, kendinden bahsettiren, festivallerde ödül kazanan filmleri okurlarıma duyurmak için vizyona girmesini beklemiyorum. Geçen hafta bizde vizyon şansı olmayan, ancak 5 dalda Oscar’a aday gösterilen, Cord Jefferson’un yılın en iyi siyahi filmi olarak nitelendirilen, kariyerinin ilk filmi “American Fiction”u yazdım. Bu hafta yine az bilinen bir Oscar adayı olan “Rustin”den bahsedeceğim.
STRATEJİST, PASİFİST BİR AKTİVİST
Filmin başrol oyuncusu Colman Domingo En İyi Erkek Oyuncu kategorisinin 5 Oscar adayı arasına girdi. Domingo Altın Küre ve Bafta yarışmalarında da aynı dalın adayları arasıdaydı. Filmin oyuncu kadrosunda yer aldıkları diğer filmlerle Oscar’a Aday gösterilen 2 oyuncu var : Da’vine Joy Randolph “The Holdovers”teki, Jeffrey Wright “American Fiction”daki performansları için Oscar heykelciği yarışına dahil oldular. Konusunu gerçek bir hayat karakterinden alan film, Bayard Rustin’in 1963’teki Washington yürüyüşünü düzenleyerek İnsan Hakları tarihinin akışını değiştirmesini ve karıştığı ırkçılık ve homofobiyle mücadelesini anlatıyor.
Bu biyografik drama 250 bin kişinin katıldığı Washington yürüyüşünün organizasyonuna, eşcinsel sivil hakları aktivisti Bayard Rustin’e destek veren Martin Luther Jr.’un katkısını da anlatıyor. Açılışını Telluride Film Festivalinde yapan, 2 hafta sonra Toronto Film Festivalinde gösterilen “Rustin”i NETFLİX’te izlemek mümkün. Daha çok tiyatrodaki başarılarıyla tanınan, oyun yazarı ve yönetmen George C. Wolfe 1954’te Frakfort kentinde doğdu. Tiyatro yönetmeni olarak 2 Tony Ödülü sahibi olan Wolfe’un, TV filmlerinin dışında 4 uzun metrajlı filmi var. Sinemada senaryo yazarlığı, yönetmenlik ve oyunculuk yapıyor. Ancak sinemada uluslararası bir başarısı yok. “Rustin”den önceki en başarılı filmi, teknik dallarda 2 Oscar Ödülü alan “Blues’un Annesi / Ma Rainey’s Black Bottom” (2020) adlı müzikal draması. Film Blues’un Annesi olarak anılan Ma Rainey’in bir albüm çekimi hazırlığına odaklanıyor.
Geç yaşta yazdığı “Milk” (2009) filminin senaryosuyla Orijinal Senaryo dalıda Oscar kazanan Dustin Lance Black’in Julian Greece ile senaryosunu birlikte yazdığı “Rustin”, ünlü sivil ve gay hakları savunucusu, ABD’nin dışında pek bilinmeyen Bayard Rustin’in (Colman Domingo) hikayesini anlatıyor. Ölümünden sonra Barack Obama’nın başkanlık dönemine Özgürlük Madalyası’nı verdiği Rustin’in biyografik filminin yapımcıları arasında Barack ve Michelle Obama’nın şirketi de var. Senaryo yazarları Rustin’i 3 ana karakterle iletişimi üzerinden tanımlıyorlar. Kendisine saygı duyan Martin Luther King’in yakınlığının altı çiziliyor. Diğer 2 karakter Rustin’in garip bir ilişki kurduğu genç, beyaz aktivist Tom (Gus Halper) ve hayali bir karakter olan, muhafazakar papaz Ellias Taylor (Johnny Ramey).
Siyahilerin hak aramasında önemli bir figür olan Roy Wilkins’i (Chris Rock) film boyunca Rustin’e engel çıkardığını görüyoruz. Ancak finaldeki görkemli zaferden sonra Wilkins, Rustin’in çabasına şapka çıkarıyor. Ayrımcılığa son verilmesi için mücadelesinde Rustin daha önce tamamen beyazlardan oluşan sendikaların yönetimine Afro-Amerikalıların girmesini sağladı; Vietnam ve Kamboçyadan gelen mültecilere yardım etmek gibi birçok insani görev yaptı. 1987’de öldüğü sırada Haiti’de insani bir görevdeydi. 1963 Washington’daki İş ve Özgürlük Yürüyüşü’nün baş organizatörü Rustin, Martin Luther King’in burada yaptığı, Amerikan tarihinin en ünlü hitabet eserlerinden biri olan “Bir Hayalim Var” konuşmasını yapmasını sağladı.
Ayrımcılığa son verilmesi için mücadele eden, insanlık tarihine katkısı çok zaman göz ardı edilen Bayard Rustin, eşcinsel olduğu için dövüldü, tutuklandı, hapis yattı. Martin Luther King’in aksine adı tarihe geçmedi. Lincoln Anıtı önünde yapılan yürüyüşte, ABD’deki sivil haklar hareketinin en önemli anlarından biri olarak, ülkedeki ayrımcılığa son verilmesi için, King’e ünlü konuşmasını yapma fırsatını sağlamıştı. Yürüyüş ABD’de 1864 Sivil Haklar Yasa’sının, 1965 Oy Hakkı Yasası’nın kabul edilmesine yol açtı.
PARLAK OYUNCU KADROSU
Bayard Rustin hayatının hiçbir döneminde heteroseksüelmiş gibi davranmadı. Etkinliklere ve davetlere o sırada bir erkek arkadaşı varsa muhakkak onunla gitti. Planladığı Washington yürüyüşünü tasvip etmeyen, eşcinselliği nedeniyle Rustin’e karşı olan, bir grup siyah muhafazakar din adamıyla da mücadele etmişti. Irksal eşitsizliği protesto etmek için düşünülen yürüyüşün liderlerinin destek almak üzere toplantılarına davet ettikleri zenci bakanların negatif tutumlarını filmde izliyoruz. Parlak bir stratejist, pasifist ve ileri görüşlü bir aktivist olan Bayard Rustin, toplu taşıma araçlarında ayrı oturma yerlerine ilişkin eyalet yasalarını ihlal ettiği için tutuklanmış ve hapis yatmıştı. Rustin Ağustos 1987’de 75 yaşında apandis yırtılmasından öldü.
Zencilerin hak arayışı üzerine yapılan en ünlü filmlerden biri olan Ava DuVeray’ı yönettiği “Özgürlük Yürüyüşü / Selma” (2014) 1865’te Alabama’nın Selma Kentinden, rahip Martin Luther King önderliğinde, Montgomery Kentine kadar yürüdükleri, eşitlik mücadelesini anlatan filmdi. “Ben Senin Zencin Değilim / I am Not Your Negro” (2016), James Baldwin’in Malcolm X ve Martin Luther King’in anılarının yanısıra, ABD’deki ırkçılık tarihine odaklanan bir belgeseldi. Bob Reiner’in “Geçmişten Ruhlar / Ghosts of Missisipi”si (1996) ırkçılık üzerine türü etkileyici bir draması idi.
Brandford Marsalis’in “Rustin” için hazırladığı müzik partisyonuna, Lenny Kravitz, film için yazıp bestelediği ve seslendirdiği “Road To Freedom” adlı şarkıyla destek verdi. Colman Domingo’nun Bayard tasviri, militanlığı, haysiyeti, belagati ve insanlığı gibi onun tüm niteliklerini gözlere seriyor. Colman Domingo yönetmen George C. Wolfe’un bir önceki filmi müzikal drama “Ma Rainey’s Black Buttom”da başrollerden birini üstlenmişti. Domingo, Steven Spielberg’in ünlü ilk dönem filmlerinden “The Color Purple” in geçen yılki müzikal remake’inde yer aldı. Yine Spielberg’in “Lincoln”unda, Selma’dan Alabama’ya yürüyüşü anlatan “Selma”da oynadı.
Ünlü siyahi komedyen ve karakter artisti, 4 Emmy Ödülü sahibi Chris Rock filmde ABD’deki Sivil Haklar Hareketinin önde gelen aktivistlerinden, Afro-Amerikan edebiyatına değerli katkıları bilinen Roy Wilkins’i canlandırıyor. Dünya genelinde şiddet karşıtı ve ırksal eşitlik görüşleriyle tanınan, Nobel Barış Ödülü sahibi Afro-Amerikalı Baptist papaz din adamı, sosyolog, politik eylemci Martin Luther King’i filmde Aml Ameen canlandırıyor. Yine Baptist papaz, New York’tan Kongre’ye seçilen siyahi politikacı, Demokrat Parti’nin sivil haklar ve sosyal konulardaki sözcüsü Alan Clayton Powell Jr’a Jeffrey Wright can veriyor.
Yönetmen : George C. Wolfe
Senaryo : Julian Breece, Dustin Lance
Görüntü Yönetmeni : Tobbias A. Schliessler
Müzik : Branford Marsalis
Kurgu : Andrew Mondshein
Oynayanlar : Colman Domingo, Aml Ameen, Chris Rock, Jeffrey Wright, Glynn Turman, Gus Halpper, Johnny Ramey
ABD / Biyografi-Dram / 106 Dk.
