İKSV ONLİNE FİLM FESTİVALİ 10
1959’da Üsküp’te doğan Milcho Manchevski, New York’ta yaşayan, fotoğrafları ve sanat çalışmaları çeşitli sergilerde yer almış Makedonyalı bir yönetmen, fotografçı, yazar ve performans sanatçısı. Çok sayıda ödüllü kısa filmden sonraki ilk uzun metrajı “Pred dozhdot / Yağmurdan Önce” (1994), çekildiği yıl Venedik’te Altın Aslan Ödülünü almış, The New York Times filmi “Tüm zamanların En İyi 1000 Filmi Rehberi“ne dâhil etmiş. Diğer sanatsal çalışmalarının paralelinde Makedonya yapımı “Dust / Toz” (2001), “Senki / Gölgeler” (2007), “Majki / Anneler” (2010) ve ABD’ye yerleştikten sonra yeni ülkesinde “Bikini Moon” (2017) filmlerini çekmiş.
Manchevski’nin Makedonya’daki köklerine dönerek yazıp yönettiği son filmi “Vrba / Söğüt” (2019), geleneklere ve koşullara karşın çocuk sahibi olma mücadelesi veren üç kadının aynen “Yağmurdan Önce” ve “Anneler” gibi geçmişten günümüze üç ayrı öykü üzerinden anlatılan hikâyesidir. Makedon ortaçağında geçen ilk bölümün beş yıldır çocuk hasretiyle yanıp tutuşan genç köylü çifti, her türlü dini yakarışı ve batıl ritüeli denedikten sonra, köyün her şeye kadir, gaipten haber alan falcı ile büyücü arası yaşlı kadınından yardım isterler. Yaşlı cadı, onlara üzerlerinde bir lânet olduğunu söyleyerek bu lâneti kaldıracağı müjdesini verir. Ancak, geleceklerindeki çok verimli zürriyetin karşılığı olarak doğacak ilk bebeği ona vermeleri gerekecektir. Çaresizlikle kadının şartını kabul eden ikili, çocuk sahibi olunca ne yapacaklarını şaşırır. Sözlerinde dursalar çok sevdikleri oğullarından vaz geçmek zorunda kalacaklar, sözlerinden dönseler, bu kez çocuğun üzerine dönebilecek yeni bir lâneti tetikleyeceklerdir…
Manchevski, bu dramatik öyküden, günümüzün Üsküp kentine, şoför Branko ile süpermerket çalışanı Rodna’nın epey karmaşık şartlarda gerçekleşen müthiş eğlenceli karşılaşmalarına geçer. Bu gerçekten de sempatik iki insanın tanışıklığının aşka dönüşünü keyifle izleyen seyirci tam birinci bölümün karabasansı tedirginliğinden kurtulmuşken, aradan yıllar geçtiğini ve ikilinin çok istedikleri halde henüz çocuk sahibi olamadığını fark eder.
Manchevski, bereketin sembolü söğüt ve kısırlığın sembolü taş ile sadece bütün öyküleri birbirine bağlamakla yetinmez, farklı zaman ve durumlarda bile olsalar, çektikleri çilelerle sanki bu kadınları, birbirinin kaderini tamamlayan tek bir kişiymiş gibi algılamamızı ister. Tamás Dobos’un olağanüstü görüntüleri de öyküleri görsellikte birbirine bağlar. Yağmur altında Üsküp kimi zaman Orta Çağ kırsalının görkemini yansıtırken, kentin kırık dökük kaldırımları ve terkedilmiş binaları da filmin başındaki kıraç mekânı anımsatır.
Manchevski, daha da abartmayı göze alarak, ortaçağın kısır çiftinin duaları, fedakârlıkları ve absürt ritüelleriyle, modern çağın suni döllenme ve tüp bebek uygulamaları arasındaki benzerliği vurgular. Ne yazıktır ki, sonuç alınamayan bu çabaların sonrasında Rodna’nın doğal olarak hâmile kalması, bölümü mutlu sona getirecek kadar güçlü değildir. Kadının karnında büyüyen ikizlerden birinin çzürlü olması, Branko le Rodna’yı birinci öykünün Milan ve Donka’sı gibi trajik bir ikilemle karşı karşıya bırakacaktır…
Zamanda çok ufak bir geriye dönüşle gelişen üçüncü öykü, çocukları olamayan Rodna’nın ablası Katerina ile kocasının 5 yaşlarındaki dünya tatlısı Kire’yi evlat edinmeleriyle başlar.
Yeni ailesine uyum sağlamakta, onlara güvenmekte ve iletişim kurmakta zorlanan çocuk hiç konuşmaz. Doktorların konuşmamasının bir sorun olmadığını, aslında çok da zeki olduğunu söylemelerine karşın, hemen herkes oğlanın travmatik bir sorun yaşadığını, belki de otistik olduğunu düşünür.
Manchevski’nin ustalıkla kotardığı finalde, Kire’nin kaybolduğunu sanan Katerina, aynen ilk öyküdeki Donka gibi panikleyerek, oğlanın peşinden koşturmaya başlar. Ve iki bölümün neredeyse birbirinin aynası olan biçemde bitmesiyle, farklı bir duyguyla da olsa, film kendi üzerine kapanan bir basit daire olarak sona erdirir.
Sonuç olarak, yazar yönetmen, duyguların devamlı açığa çıktığı öykülerini, hiç abartmadan, kontrollü bir hassasiyet ve müthiş bir doğallıkla anlatır. Bunda çok etkileyici oyunculukların ve müthiş görselliğinin de etkisi büyüktür. Mutlaka izleyin derim.
Yazar : ERDOĞAN MİTRANİ
Yönetmen / Senaryo : Milcho Manchevski
Görüntü Yönetmeni : Tamás Dobos
Müzik : Kiril Dzajkovski
Oyuncular : Sara Klimoska, Natalija Teodosleva, Kamka Tocinovski, Nenad Nacev, Nikola Risteski, Petar Caranovikj, Ratka Radmanovic, Ana Kostavska, Laze Manaskov
Kuzey Makedonya-Macaristan-Belçika / Dram / 101 Dk.
ortakoltuk.com
