40. İKSV ULUSLARARASI FİLM FESTİVALİ 2
“Dirlik Düzenlik”
“İnsanların yalnız kalmamak için verdiği mücadeleyi ve yalnız kalma noktasına geldiğinde ise neler yapılabileceğini gözler önüne sermek istedik. Filmi çekerken bunlar hep aklımızın bir kenarındaydı.“ Nesimi Yetik
Nesimi Yetik’in, Antalya Altın Portakal Festivali’nde üç başrol oyuncusu Dudu Yetik, Asiye Dinçsoy ve Betül Esener’e Cahide Sonku Ödülü getirmiş olan 2020 yapımı son filmi “Dirlik Düzenlik” İKSV. 40. Uluslararası Film Festivalinin hem Ulusal, hem Uluslararası yarışmaları seçkilerinde yer alıyor.
1981 Çorum doğumlu Nesimi Yetik, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Tiyatro Bölümü mezunu. Sinemaya kısa filmlerle başlayan, kısa filmi “Annem Sinema Öğreniyor”la (2006) çok sayıda uluslararası festivalde ödüller alan Yetik, senaryosunu eşi Betül Esener ile birlikte yazmış olduğu, korunaklı dünyasında mutlu mesut yaşayan temizlik işçisi Metin’in hayatından bir kesit sunan ilk uzun metrajı “Toz Ruhu” (2014) ile Adana Altın Koza Film Festivali’nde En İyi Film, En İyi Erkek Oyuncu ve En İyi Sanat Yönetimi, Malatya Film Festivali’nde ise En İyi Film, En İyi Yönetmen ve En İyi Erkek Oyuncu ödüllerini aldı. Senaryosunu yine eşiyle birlikte yazmış olduğu ikinci filmi “Dirlik Düzenlik”, ilkinden çok daha farklı bakış açısıyla yine müthiş başarılı bir çalışma.
“Dirlik Düzenlik”in çok sayıda sinemasal erdemine geçmeden önce, sıkıntıları, bunalımları, kişisel, toplumsal ya da siyasi problemleriyle son yıllarda nerdeyse münhasıran erkek dünyasının sorunlarını öne çıkaran sinemamızda, erkek figürünün nerdeyse var olmadığı yaşlı bir kadınla iki yetişkin kızının yaşam mücadelesini ele alan bir filmin bu bakış açısıyla da çok önemli bir işlevi olduğunu belirtmek isterim.
“Dirlik Düzenlik” Nesimi Yetik’in annesi Dudu Yetik, eşi Betül Esener Yetik ve Asiye Dinçsoy’un canlandırdığı, Çanakkale’deki evlerinde yaşayan üç kişilik bir ailenin nerdeyse sürekli bir savaş ortamına çevirdikleri yaşamlarına odaklanır.
Bir emlak acentesinde yöneticilik yapan, kız kardeşinin eğitimine destek olmak için fedakârlık yaparak konservatuara gitmemiş olan (ya da böyle olduğunu iddia eden), özgür bir cinsel yaşam sürdüren güzel ve çekici Vildan (Betül Esener), gizlice bir barda şarkı söyler. Daha sırdan görünümlü, yürürken ayağı hafif aksayan, dünyaya bir türlü ayak uyduramayan tarih öğretmeni Hicran, için için her şeyini kıskandığı kardeşi gibi olmak, onun gibi giyinmek ister. Kız kardeşlerin sürekli rekabet ve didişme hâlinden bıkan, şeker hastası anneleri Dudu, psikoloğa terapiye gider. Evdeki gergin ortamdan uzaklaşmak isteyen sabırlı ve sakin Dudu , karşısına çıkan sürpriz evlenme teklifine de oldukça olumlu yaklaşır. Sevgi ile nefret arasında gidip gelen karmaşık ilişkileri süregelirken, Dudu’nun evlenip evden ayrılma olasılığı tüm dengeleri altüst eder ve konuşulmamış ne varsa ortaya atılır. Tabii ki, bu üçlü sarmalın çıkışsızlık öyküsü herhangi bir çözüme ulaşamayacak, finalde gelen olası sürpriz bile belirsizlikte kalacaktır.
Erkeklerin neredeyse figüran olarak kaldığı filmde, büyük olasılıkla Betül Esener’in de katkısıyla, kadın karakterler derinlikli ve müthiş gerçek kişilikler olarak karşımıza çıkar. Bunda çok doğru yazılmış olmaları kadar, “Toz Bezi”nde usta bir oyuncu olarak pek beğendiğimiz Asiye Dinçsoy’un ve ilk kez oyuncu olarak karşımıza çıksalar da, Dudu Yetik ve Betül Esener’in değme profesyonellere taş çıkartacak doğallıkta yorumlarının da büyük payı var. Bu vesileyle, filme iki çok güzel şarkı da seslendiren, on parmağında on marifet Betül’ün filmin yapımcılığını ve kurgusunu da üstlenmiş olduğunu belirtmeliyim. Nesimi Yetik, özellikle Yeşilçam kökenli bir yönetmenin elinde koyu ve ağdalı melodrama dönüşebilecek olan bu konuyu, yalın, sade bir sinema diliyle, filmin adının da çağrıştırdığı gizli mizah duygusunu azar azar ama an be an duyumsatarak aktarıyor.
Kimi eleştirmenin filmdeki fazla tekrarlardan şikâyet etmesi beni epey şaşırttı. Durmaksızın tekrarlanan kavgaların ardından az da olsa, o olağanüstü doğum günü sekansı ve havuz sefası gibi keyifli anların gelmesi, en tatlı zamanın yeniden kavgaya dönüşmesi, yılan hikâyesine dönüşen bir kısır döngüyü yansıttığından kanımca anlatının en doğru ve de en etkileyici tarafı.
Bir ara filmin neden Çanakkale’de çekilmiş olduğunu düşündüm. Üç başkarakterimiz de kentli orta sınıftan modern kadınlar. Bir ara lafı geçen, hiç özlenmeyen baskıcı babaları gibi köy kökenli de olsa kızların annesi de şehirlileşmiş, kent yaşamına uyum sağlamış bir kişi. Üstelik olaylar, Çanakkale’nin İstanbul’u aratmayan modern görünümlü merkezinde geçiyor. Düşündükçe, aile içinde kısır döngüye dönüşen bu çıkışsızlığın, sadece içsel ve bireysel çatışmalara değil, en ilerici göründüğünde bile, taşra denilen o farklı olgunun kendini her dem hissettiren baskısına da bağlı olduğunu hissettim ki bu da anlatının bir başka güçlü tarafı.
Aslında, kariyerinin henüz başlarında bir sinemacının bu derecede ustalıklı bir iş çıkartması, bizim gibi onun izleyici geçmişini az buçuk bilenler için pek de şaşırtıcı değil. Biz Nesimi’yi yıllar önce film festivalinin sadık bir izleyicisi, meraklının çok ötesinde, zor filmleri de heyecanla izleyen, örneğin saatler süren bir Lav Diaz filminin gerçekten tadını çıkardığı belli olan bir sinefil olarak tanıdık. Göz aşinalığımız selamlaşmaya, selamlaşmamız laflamaya dönüştükçe, hem Nesimi’nin hem dünya tatlısı eşi Betül’ün sağlam sinema duygularını da paylaşmış olduk. Bu sebeple eşimle ben, “Toz Ruhu” ve “Dirlik Düzenlik”in usta işi sinemasına hayranlık duymuş olsak da şaşırdığımızı söyleyemeyiz.
Nesimi, öyküsünü evin kapalı ortamında da anlatsa, karakterlerini denizin ya da Çanakkale Boğazının kıyısına da çıkarsa, son derece mahrem bir hikâye olarak aktarıyor. Bunda yakın planları ustalıkla kullanmasının da büyük etkisi var.
Sonuç olarak “Dirlik Düzenlik”, artık ustalık dönemine girmiş bir sinemacının sağlam ve etkileyici bir çalışması. Ulusal yarışma kapsamında izleyemeseniz bile, umarım ki yakın bir gelecekte “Başka Sinema” seçkisinde vizyona girecek. Sakın kaçırmayın derim.
Yönetmen : Nesimi Yetik
Senaryo : Nesimi Yetik, Betül Esener Yetik
Oyuncular : Asiye Dinçsoy, Dudu Yetik, Betül Esener
Türkiye / Dram / 95 Dk.
