Dumbo
Tim Burton’un dünyasına tatlı bir giriş…
Tim Burton, her filminde, seyircilere kendisine has, renkli ve çılgın dünyaların kapısını açmayı seven ve bunu yaparken de senaryolarını sadece ‘eğlenceli’ tanımının dışına koyan bir yönetmen… Burton, filmlerini yaratırken, genelde başkarakterinin ayrıksı ve dışlanmış bir kişi olmasını tercih ediyor, kurduğu dünya ne kadar kasvetli olursa olsun her zaman uçarı ve fantastik bir hava estiriyor; tanıdığı oyuncularına beklenmedik roller emanet ederek, sinemada, düzeyli bir seviyede, eğlendirmeyi ve şaşırtmayı seven, önemli bir isim olarak öne çıkıyor…
Yönetmenin son filmi ‘Dumbo’, konusunu Burton’nun çok sevdiği tarzda, gezici bir sirkin ortasına koyan, verdiği mesajlar çok özgün olmasa da, başından sonuna kadar keyifle izlenen ve çocuk yaşta olanlar kadar yetişkin sinemaseverleri de tatmin edecek, düzeyli bir yapım…
Medici sirki, savaş sonrasındaki yokluk ve ekonomik kriz sürecinde ayakta kalmaya çalışan, eski tarz ve klasik sayılabilecek eğlenceli gösteriler sunan bir gezici sirktir. Sirkin sahibi Max, bütün ekibini büyük bir aile olarak gören ancak işini ucu ucuna döndürebilen bir kişidir. Savaştan dönen Holt Farrier sirkin eski yıldızıdır ve iki çocuğu, onun yokluğunda sirkin bünyesinde ufak işlerle uğraşmaktadır. Sirke geri dönen Holt, geçen dönem sırasında bir kolunu ve atlarla yaptığını işini kaybetmiştir ve ona Max tarafından sirkin filiyle ilgilenmek gibi bir iş verilir. Sirkin fili, inanılmaz derecede büyük kulakları bulunan bir yavru doğurur ve başta bütün sirk ekibi tarafından ‘ucube’ gibi görünen bu yavru filin uçabileceği anlaşılır. Dumbo adı verilen bu yavru fil, kısa zamanda seyircilerin ve devasa bir eğlence parkına sahip, zengin iş adamı Vandevere’nin ilgisini çeker…
Sirkin hayvanlarını koruyalım…
Tim Burton, filminin en başından itibaren, sirkini tanıtırken bile, gösterilerde kullanılan hayvanları ayrı bir yere koyuyor… Özellikle artık günümüzde, özgürlüğünden mahrum bırakılan, hayvanat bahçesi ve sirk hayvanlarına karşı olan tepkiden haberdar olan yönetmen, sirkte kullanılan hayvanların sayısını asgari düzeyde tutuyor ve bulunanları da sirk ailesinin bir ferdi gibi sunuyor. Sirkte bulunan hayvanlar, filmin kahramanı Dumbo ve annesi dışında, sadece gösterilerde yer alan bir maymun ve bir Hint fakirinin yılanı olarak göze çarpıyor…
Sonuçta, Mancini sirki, hayvan hakları açısından bakarsak, zamanının ilerisinde bir sirk gibi bile görülebilir!.. Palyaçolar, ateş kusan kadınlar, suda nefes alabilen insanlar, demir ve zincirlerle gösteri yapan güçlü adamlar gibi en eski ve klasikleşmiş gösterileri sunan Mancini sirki, bünyesinde bulundurduğu az sayıdaki hayvanlara eziyet etmiyor, itip kakmıyor hatta bazılarına belli bir özen gösteriyor. Onlara tek sert davranan eleman da hızlı bir şekilde devre dışı kalıyor… Ancak bu hayvanlara karşı tutum gerçekçi duruyor çünkü Max’in talep ettiği bu özenin, onun iyi kalpliliğinden çok onun sirkinin ‘mallarına’ zarar gelmesini istememesinden kaynaklandığını anlıyoruz…
Eğer sirk de ticarileşirse…
Max’a ret edemeyeceği bir teklif sunan ve onu kendisine ortak yapan Vandevere karakterine gelirsek… Tahmin edilebileceği üzere Vandevere sadece sunduğu gösterilerden kazanacağı paraya önem veren, kullandığı insanların ve hayvanların duygularını umursamayan, despot ve günümüzde küçük esnafları bünyesine katan büyük şirketleri temsil eden bir karakter… O dönemin adeta kapitalist iktidarını temsil eden Vandere karaktere, her şeye rağmen çok yüzeysel ve basmakalıp bir şekilde çizilmeye uygunken yönetmen bu yola başvurmamış gibi duruyor. Filmin kötü adamı kuşkusuz bu karakter ancak yine de yönetmen Vandere’ye bir mizahi hava, bir korkaklık ve saf ‘ticaret’ gibi baksa da eğlence dünyası hakkında fikri veya beklentisi varmış gibi bir hava katıyor… Başka bir deyişle kendisi sadece açgözlü bir iş adamı gibi değil, daha çok eski sirkleri silip daha modern eğlencelere yer açmak isteyen, sirk gruplarının büyük bir aile olmasından ziyade kar getiren bir kurum olmasını savunan bir kişi gibi gözüküyor.
Çocuklar için, çocuksu olmayan bir film…
‘Dumbo’ uçarı ve eğlenceli havasıyla, sunduğu yarı-fantastik dünyayla ve ilginç, renkli karakterleriyle şüphesiz en çok çocuk yaştaki sinemaseverleri memnun edecektir… Ancak işin daha da ilginç ve sevindirici olan tarafı ‘Dumbo’ çocuksu bir film değil. Yani film, çocuk kitleyi de hedef aldığı için senaryo basit, diyaloglar çabuk geçiştirilmiş ve duygusal yön eksik verilmiş değil… Tim Burton çoğu zaman yaptığı gibi fantastik bir evren kurarken, sanki hiç büyümemiş bir çocuk gibi onların bakış açısı benimseyip olayların gidişatını aktarıyor. Hikayenin gelişimini açık bir şekilde gösteriyor ama filmde yetişkin sinemaseverleri de tatmin edecek bir karakter gelişimi, ufak sosyal mesajlar ve bir modernleşme eleştirisi tadı taşıyan bir alt metin de var…
Bir de bütün bunların yanında, karşımızda tabii ki oldukça sempatik, güzel bir şekilde akan, zaman zaman heyecan yaratan ve renkli bir dünya var… Dumbo’nun istenmeyen bir hayvandan sirkin yıldızı mertebesine yükselme sekansları, Mancini sirkinin ünlenip, inanılmaz ‘Rüyalar dünyası’(Dreamland) eğlence merkezine katılmasını gösteren sahneler ve hikaye ilerledikçe bütün karakterlerin hayatlarına yeni bir yön vermeye çalıştığı sekanslar, ciddi bir seyir keyfi veriyor… Sadece belki finalin biraz hızlı toparlanıp klasik bir ‘mutlu sona’ bağlanmasını eleştirebiliriz ancak bizce bu da bu tür filmlerin ‘olmazsa olmazı!’….
Başta da değindiğimiz gibi Tim Burton genelde tanıdığı ve bir şekilde arkadaş olduğu oyuncularla çalışmayı tercih ediyor! Filmde gözlerimiz her ne kadar yönetmenin vazgeçilmez oyuncusu Johnny Depp’i arasa da, Burton’la üçüncü defa çalışan, Max rolünde Danny DeVito ve Vanderve’yi canlandıran Michael Keaton gerçekten çok iyiler… Filmde kendilerinin de zevk aldığı belli ve karakterlerinin karikatür düzeyine düşmesini engelleyip, hoş performanslar sunuyorlar… Yönetmenin ailesine yeni katılan Colin Farrell de aynı derece başarılı… Her ne kadar yüzündeki ‘hüzünlü ifadeyi’ pek atmasa da karakterine belli bir derinlik katıyor…
Sonuç olarak ‘Dumbo’ ailecek izlenebilecek ve keyif alınacak, düzeyli bir yapım… Belki bazı izleyiciler yönetmenin daha ‘ciddi’ filmlerini arayacaklardır ancak güzel bir sinema gecesi geçirmek isteyen sinemaseverler için ‘Dumbo’ bizce iyi bir tercih gibi duruyor…
Yönetmen : Tim Burton
Oyuncular : Colin Farrell, Dany DeVito, Michael Keaton, Eva Green, Alan Arkin, Finley Hobbins, Roshan Seth, Deobia Oparei… Ülke : ABD
