Öldürdüğün Şeyler / The Things You Kill
İstanbul 41.Uluslararası Film Festivali kişisel önerilerim 8
Altın lale içi yarışan “The Things You Kill / Öldürdüğün Şeyler” hâlen Kanada’da yaşayan İran kökenli Amerikalı yazar, yönetmen, yapımcı, 1980’de Güneydoğu İran’da yerli Kahmse kabilesinde doğan Alireza Khatami’nin yazdığı, yönettiği, Seda Taşkın ile birlikte kurgusunu yaptığı, Fransa, Kanada, Polonya, Türkiye ortak yapımı bir çalışma. 2025 Sundance Festivalinde prömiyer yapan film yarışmanın Dünya Sineması Dramatik Bölümü Yönetmenlik Ödülünü kazanmış. Senaryosunu Farsça yazmış olan Khatami, ataerkil aile yapısı, kadını ikincil gören erkek egemen baskı, geleneklerin dayatmaları gibi konuları eleştiren filmin İran sansüründen izin alamayacağı düşüncesiyle karakterlerini Türkleştirerek, Türkiye’de, Türk oyuncularla çekmiş.
“The Things You Kill / Öldürdüğün Şeyler” ilki bir rüyadan, ikincisi bir karabasandan çıkıp gelen aynı gizemli replikle başlar ve biter : “ışığı öldür”. Bu replik, kendinden 8 yaş küçük güzel veteriner Hazar’la (Hazar Ergüçlü) evli, otuzlu yaşlarında yakışıklı edebiyat hocası Ali Özdilek’in (Ekin Koç) yaşamının alt üst olmasının başlangıcıdır sanki.
Üniversitede yarı zamanlı edebiyat dersi veren Ali, tercüme sözcüğünün kökeninden söz ederken kelimenin bir şeyi bir yardan başka yere taşıma anlamını belirtir; bir öğrencisi de etimolojide “yıkım” anlamına gelen Arapça bir kelimeden söz eder. Bu konuşma, izlenecek olan filmin, gerçekle gerçeküstü arasında girip gelen, yıkıcı bir gerilim olacağının ipucu gibidir.
Yüksek tahsil yaptığı Amerika’da yıllarca kaldıktan sonra ülkeye dönmüş olan Ali, yaşlı, hasta, yürüteçle zar zor hareket eden, neredeyse yatalak annesinin durumunu dert edinirken, baskıcı hırçın, bakıma muhtaç karısına karşı ilgisiz, oğlunu hep küçümseyen babası Hamit (Ercan Kesal) ile de sorunlar yaşamaktadır.
Tek oğlunu sürekli aşağılayan babası yetmezmiş gibi, sperm sayısının düşük ve az hareketli olduğunu öğrendiğinde kendi erkekliğini bile sorgulayan Ali, çocuk sahibi olmayı çok isteyen ve sorunun kendisinden olduğundan şüphelenen Hazar’a durumunu açıklamaz. Giderek düşük verimli, belki kendisi gibi bereketsiz aile bahçesine daha çok vakit ayırmaya başlar, ansızın çıkıp gelen, elindeki boş su şişesi haricinde hiçbir şeyi olmayan Reza’yı (Erkan Kolçak Köstendil) yardımcı olarak alır. Giderek içine kapanan suskun Ali, nedense Reza’ya açılmaya, hiç kimseye söylemediklerini onunla paylaşmaya başlar.
Hasta annelerinin evde yalnızken düşüp ölmesi Ali ile kız kardeşlerinde derin üzüntü yaratırken, eve döndüğünde yüzükoyun düşmüş karısının ölüsünü bulmuş olan Hamit olayı aşırı soğukkanlılıkla karşılar. Annesinin ölüm raporunda başının “arka tarafından” darbe alarak beyin kanaması geçirdiğini öğrenen, hem annesine şiddet gösterdiğini, hem de bir süredir dul bir kadınla (İpek Türktan) ilişkisini yeni fark eden Ali, babasından şüphelenmeye başlar ve gizemli bahçıvanıyla birlikte soğukkanlı bir intikam eylemi planlar. Buraya kadar öyküsünü, vatandaşı Ashgar Farhadi tarzı, gerilimli olay dizisini toplumsal eleştiriyle eşleştirerek götürmüş olan Khatami, ani bir viraj alarak, filmini adım adım, kişiliklerin değiştiği, gerçeğin gerçeküstüne dönüştüğü, Kafka ya da Dostoyevski’ye özgü bir karabasana çevirir. Görüntü yönetmeni Bartosz Swiniarski ile birlikte oluşturduğu arada bir odak dışı bulanıklaşıp netleşen çekimler, bu rüyada olmak ve uyanmak duygusunu pekiştirir.
Yazının bundan sonraki bölümü zorunlu olarak spoiler vermektedir. Bu sebeple film izlendikten sonra okunmasını öneririm.
Alireza Khatami, yarattığı iki erkek başkarakterine, kendi adını ikiye bölerek Ali ve Reza adlarını vermiş ve bu önemli ipucuyla dikkatli seyircinin, ikiliyi elmanın iki yarısı, birbirinin alternatif benliği olarak görmesini sağlamaya çalışmış. Boyları, sakalları birbirini anımsatsa da görünüm olarak birbirine pek benzemeyen, Khatami tarafından da derinlikli ve farklı iki kişilik olarak yaratılmış olmalarına karşın Reza, Ali’nin yerine geçer ve en yakınına kadar hiç kimse durumu fark etmez.
Bu, David Lynch’in “Kayıp Otobanı”ında olduğu gibi başkişisinin filmin ikinci kısmında bambaşka bir insana dönüşmesi midir, yoksa David Fincher’ın “Dövüş Kulübü”nde ana karakterin, kendi yapamayacaklarını gerçekleştirmek için güçlü ve atak bir alter ego yaratması mıdır? Kim bilir?
Yönetmen olarak Alireza Khatami, öyküsünün gizem duygusunu bir Hitchcock ustalığıyla sürdürürken, uyanıldığında sırılsıklam ter içinde bıraka kâbus duygusunu da büyük başarıyla aktarıyor.
Oyuncu yönetimi en küçük yan role kadar çok başarılı. Ercan Kesal, göreceli olarak kısa ama öyküde kilit rolüyle Hamit’in haşinliğinde tüm ataerkil düzeni ustalıkla yansıtıyor. Hazar’ın hem kendisine hem eşine güvenen güçlü karakteri, anne olma tutkusu ve kısır olma korkusu içindeki çelişkilerini Hazar Ergüçlü büyük doğallık ve inandırıcılıkla canlandırıyor. Tabii ki oyunun iki büyük kozu Ali ile Reza, Ekin Koç, baba baskısından/korkusundan kurtulmak için dünyanın öbür ucuna kaçmış, iyi huylu, sevecen Ali’nin, çocuk bile yapamayan biri olarak kendine bile itiraf edemediği ezikliğini, babasına olan nefretinden de fazla, annesini ölümünün gizemini çözerek bu erkek egemen toplumda yer edinme arzusunu başarıyla hissettiriyor. Karakterin güçlü tarafı Reza’yı yorumlayan Erkan Kolçak Köstendil, her an Ali’ye destek olur, yapıcı fikirler verirken, ilişkileri suç ortaklığına dönüştüğünde katı ve acımasız olmayı da ustaca beceriyor.
Sonuç olarak “Öldürdüğün Şeyler”, çok etkileyici, merak ve tedirginlik duygusunu hep hissettiren sembolik karabasan, usta işi bir psikolojik gerilim filmi. Üstüne üstlük tüm karakterlerin büyük başarıyla derinlemesine işlendiği, insan ilişkileri üzerinde çok dokunaklı bir film.
Vizyonda mutlaka izleyin derim.
Yönetmen / Senaryo : Alireza Khatami
Görüntü Yönetmeni : Bartosz Swiniarski
Kurgu : Alireza Khatami, Selda Taşkın
Oyuncular : Ekin Koç, Erkan Kolçak Köstendil, Hzar Ergüçlü, Ercan Kesal, Güliz Şirinyan, Aysan Sümercan, Serhan Nalbantoğlu
Türkiye-Fransa-Polonya-Kanada / Gerilim-Dram / 113 Dk.
