Mandalina Bahçesi / Mandariinid

Yazar:

22 Temmuz 2021

5678

Savaşanlar… Barışanlar…

Yönetmenliğini Gürcü yönetmen Zaza Urushadze‘nin yaptığı, 2013 yılı Estonya-Gürcistan yapımı “Mandalina Bahçesi“, kelimenin tam anlamıyla bir “barış” filmi. Henüz yapımın başında belirtilen tarihsel verilerden öğreniyoruz ki Estonya köyleri 19. yüzyılın ikinci yarısında sorunlu bölge olan Abhazya topraklarında kurulmaya başlamıştır. 1992 yılındaki Gürcü-Abhazya Savaşıyla birlikte bölgede yaşayan Estonyalıların huzurlu hayatları bir anda kaybolur. Birçoğu kendi anavatanlarına dönmeye başlar. Bu arada köyleri de boşaltılır. Geride yalnızca birkaç kişi kalmıştır. Savaş sadece Gürcüler ile Abhaz toplumları arasında değil, Çeçen halkına da sıçrar ve onlar da artık savaşın bir parçası olurlar.

Estonya’ya göç etmeyen ancak ailesinden birçok kişiyi savaşta kaybeden yaşlı marangoz Ivo (Lembit Ulfsak) ile Margus (Elmo Nüganen) isimli mandalina toplayıcısı iki komşu tek başına kalmışlardır. Savaşın farklı tarafları zaman zaman evlerine baskın düzenleyip iaşelerini bu köylülerden çıkartırlar. Savaş tüm yıkıcılığı ile sürdüğü sırada, Margus’un mandalina tarlasının çitlerinin bulunduğu yerde Gürcü ve Çeçen askerleri çatışırlar. Arazide yalnızca iki asker yaralı olarak kurtarılır bu iki köylü tarafından. Yaralı taraflardan Ahmed (Giorgi Nakhashidze) Çeçen tarafını; Nika (Mikhail Meskhi) ise Gürcü kesimini temsil eder. İkisi de Ivo tarafından evinde tedavi edilirlerken birbirlerine olan hasmane tavırlarını devam ettirirler. Ancak bilge halleri ile yaşlı Ivo tarafından onlar, her vakit savaşın kendi evinde devam etmemesi konusundaki ihtarlarına maruz kalır. Zira Ivo, yönetmeninin bir röportajında da belirttiği gibi tipik bir Estonyalı kişilik değildir.

Ivo’nun Abhazya ile derin bağları bulunur. Ataları yüzyılı aşkın bir süredir bu coğrafyaya sığınmıştır. Dolayısıyla marangoz uğraşısı ile bir nevi “inşacı” olan ve tüm halkların müşterek yönlerini bünyesinde taşıyan tarih dışı bir kişiliktir. Ve iki yaralı aynı zamanda düşman asker, minnet duyguları ile bu ihtiyarın sözlerine uyarlar. Fakat savaşın tüm yıkıcılığının apaçık ortaya çıkması ve bir süre sonra aralarında başlayan samimi ortamın da etkisiyle, iki köylünün bağırıp çağırmadan dile getirdikleri o savaş karşıtlıkları bir bakıma sessizce karşıya geçer ve düşmanca tavır gittikçe iki hasım farklı etnik yapıdaki askerde sönümlemeye başlar. Ve biz izleyenlerin Ivo’nun o bilge hallerinin, o acılı yüz ifadelerinin kökenine tam vakıf olması da filmin sürprizli finaline kalır…

Barışın Acılı Kökleri…

Zaza Urushadze tarafından çekilen “Mandalina Bahçesi“, başta da belirttiğim gibi “savaş karşıtı” kategoride kendisine rahatlıkla yer edinecek bir film. Ancak diğer benzeştiği tür filmlerinden farkını bunu bağırarak, savaşın o kanlı ve kirli yönlerini aksiyon sahneleriyle değil, bir nevi tarafların ağzını kapatarak ve acıyla beslenen o bilge dolu kısa sözlerle meramını izleyene hissettirmesiyle göstermekte. İki düşman askerin ev içi tartışmalarında bile Ivo’nun sesi yükselmez. Ancak o sessiz halin altında o toprakların büyük trajedisini yine de yumruk ağırlığında duyumsarız. Üstelik bu zamana kadar bilinmeyen Estonya halklarının sorunları da işin içindedir bu kez.

Göç vardır, yalnızlık ve terk etme korkusu savaşın bir başka acılı hali görünür ekrana. Ve film ilerledikçe fiziksel düşmanlığın, diğerinin müziğine bile tahammül etmeyecek denli o kültürel husumetin bile nasıl gittikçe azaldığını ve kadim Kafkas haklarının kardeşliğinin nasıl temel alınabileceği minimalist ve oldukça da estetik bir dille yansır önümüze. Filmde kullanılan renkler, Kafkas topraklarına uyumlu şekilde parlaktır ve diyaloglarda yine yerli yerinde görülür. Ivo karakteri ile aslen Estonyalı olan oyuncu Lembit Ulfsak ve kader arkadaşı Margus’ta Elmo Nüganen ile diğer oyunculuklar da yine abartıdan uzak ve düşmanlıktan kardeşliğe uzanan yolda oldukça uyumlu görünmektedir…

Bir Haykırış: Komşuda ve Dünyada Barış…

Komşu bir coğrafyadan, daha önce ele aldığım 2017 yılı yapımı “Benim Mutlu Ailem” filminde de belirttiğim gibi yükselişte olan Estonya / Gürcistan sinemasının bir başka iyi örneği daha karşımızda. Bir küçük parantez açalım, film ortak yapım olmasına karşın Estonya’nın adayı olarak yabancı film dalında Oscar’a da aday gösterilir.

Günümüzde de gündemden hiç düşmeyen göç, savaş, halkların birlikteliği gibi kavramları, basmakalıp yaklaşımlardan uzak ve mandalina bahçesi gibi doğal ve biraz da metaforik bir gösterge ile ortaya seren ve çıtayı yükselten bir film var önümüzde. Birçok internet mecrasında rastlamanız mümkün, insanı kucaklayan hümanist film “Mandalina Bahçesi”ni kaçırmayın…