Büyük Lebowski / The Big Lebowski
1998 yılında Coen Kardeşler tarafından yazılmış ve yönetilmiş olan The Big Lebowski, aynı isme sahip fakat bunun dışında hiçbir benzerlikleri olmayan, hayatları yaşamları yaşayışları farklı iki adamın yollarının kesişmesini konu alır. Seyirci ise bu iki adamdan biri olan ‘Dude’un gözüyle izler filmi.
Filmin yönetmenliğini ve senaristliğini üstlenen Coen Kardeşler, filmin kurgusunu da kendileri yapmıştır. Büyük Lebowski filminde 1940’ların karanlık filmlerine (film noir) selam verme durumu vardır. Özellikle ‘The Big Sleep‘ filminin ögelerine benzer ögeler, bu filmde de döneme uyarlanarak kullanılmıştır.
Filmin ana karakteri olan Jeffrey Lebowski Los Angeles’ta yaşamaktadır. Yakın çevresi tarafından ‘Dude’ ismiyle çağrılan Lebowski rahatına düşkün, kendini mutlu olmaya ve hayattan zevk almaya adamış, işsiz bir karakterdir ve günlerini en yakın arkadaşları olan Walter Sobchak ve Theodore Donald ‘Donny’ Kerabatsos ile bowling salonunda geçirmektedir. Yaşamayı seven ve hayattan büyük beklentileri olmayan Lebowski beklenmedik bir olayla karşı karşıya gelir. Evini basan iki adam, karısının onlara olan borcunu ödemesini isteyerek ona eziyet ederler. Adamlardan bir tanesi ise, çok değer verdiği halıya işer. Filmde de defalarca aynı sözü duyacağımız üzere “Kahrolası halı odayı dolu gösteriyordu!”
Yanlış adam olduğuna ikiliyi ikna eden Lebowski, sonradan öğrenecektir ki şehirde onunla aynı adı taşıyan milyoner bir Jeffrey Lebowski vardır. Yaşanılan bu yanlışlık sebebiyle milyonerden halının bedelini almak üzere giden Dude’a hayat daha büyük sürprizler yapacaktır.
Film, 1998’de yapılmış olmasına rağmen 90’ların başında sürmekte olan Körfez Savaşı’na ilişkin birçok gönderme içeriyor. Filmin başlarında, markette çek yazdığı esnada arkada Bush’un konuşması dönüyor. Burada duyduğumuz ‘This aggression will not stand‘ (Bu saldırı durmayacak) cümlesi, filmin ilerleyen sahnelerinde Dude tarafından farklı bir sebeple söylenmektedir. Aynı zamanda yazdığı çek de manidar bir şekilde 11 Eylül tarihine sahiptir ki yıl da 1991’dir.
Coen Kardeşler erkeklik konusunda da film içinde birtakım göndermelerde bulunmaktadır. Özellikle dominant bir kadın karakterin ‘vajinayı’ vurguladığı sahne bunun güzel bir örneğidir. Kendiyle aynı adı taşıyan Jeffrey Lebowski ve Dude arasında da şöyle bir konuşma geçmektedir:
-Bir erkeği erkek yapan nedir Mr. Lebowski?
-Dostum, bilemiyorum…
-Ne olursa olsun doğru şeyi yapmaya hazır olmak olabilir mi?
-Elbette öyle ve bir çift testis tabii ki!
Filmin en dikkat çeken ögelerinden birisi de, bowling tutkunu olan Lebowski, film boyunca bir kez bile eline bowling topunu almamıştır. Hayata karşı vurdumduymazlığı ve her şeyi oluruna bırakmışlığı da bu detayla izleyiciye verilmiştir. En iyi rüya sahneleri arasında sayabileceğimiz Gutterballs hayalinde bile, bowling topunu Maude karakteri fırlatır.
Filmde Dude’un en yakın arkadaşlarından birinin öldükten sonra küllerinin savrulduğu sahne ise oldukça başarılıdır. Okyanusa karşı Walter’la birlikte Donny’nin küllerini savurmak için bir yamacın tepesinde bekledikleri sahne oldukça dramatik başlamasına rağmen, Walter külleri dökmeye başladığında rüzgarın ters esmesiyle her yeri külle kaplanan Dude’un hali izleyiciyi o hüzünden bir anda koparır. Filmde Dude ve iki arkadaşı hep birlikte olsalar da Donny’le arasında geçen konuşma yok denecek kadar azdır.
Bowling salonunda John Turturro tarafından canlandırılan Jesus’un girdiği sahnede ise Jesus’un iticiliğinin yanı sıra dikkat çeken bir şey daha vardır. Arkada Eagles‘tan Hotel California çalmaktadır ve başka bir sahnede de öğreneceğimiz üzere Dude Eagles‘tan nefret eder.
Kafa karıştıran ve sorulması gereken sorulardan biri ise, işsiz ve hayatı vurdumduymaz yaşayan Dude, geçim kaynağını nereden sağlamaktadır? Coen Biraderler, bu konuyu es geçtiklerinden midir yoksa merak uyandırmak için midir bilinmez, hayatını çalışmadığı halde kazanabilen bir ana karakterimiz vardır.
Kült filmler arasında sayılan Coen Kardeşlerin Büyük Lebowski‘si için 2002 yılından bu yana her yıl ‘Lebowski Fest‘ adında bir festival düzenlenmektedir. Film gösteriminin ardından herkesin bowling oynayıp, Lebowski’yle bütünleşen White Russian içtiği festivalde ‘The Big Lebowski‘ atmosferinin yaşanması amaçlanmaktadır. Ayrıca Dude’un ‘her şey senin bakışın gibidir adamım’ düşüncesinden yola çıkılarak yeni bir din yaratılmıştır ve Dudeism adı verilen bu dinin 200 binden fazla üyesi bulunmaktadır.
Yönetmen / Senaryo / Kurgu : Joel Coen, Ethen Coen
Görüntü Yönetmeni : Roger Deakins
Müzik : Carter Burwell
Oyuncular : Jeff Bridges, Julianne Moore, John Goodman, Steve Buscemi, David Huddleston, Philip Seymour Hoffman, Tara Reid, John Turturro, Sam Elliot, Ben Gazzara
ABD / Komedi-Polisiye / 117 Dk.
