Sönmüş Hayaller / İllisions Perdues
Xavier Giannoli’nin “SÖNMÜŞ HAYALLER”i 41. festivalin en iyi filmlerinden biriydi
BİR İHANETİN ANATOMİSİ
Xavier Giannoli Balzac’ın tarihi freskine sadık kalıp perdeye aktarırken insan doğasındaki vasatlığın ve kötülüğün altını çiziyor. Film bir taşralı delikanlının yükseliş ve yokoluş öyküsünü günümüze ilişkin zeki ve isabetli göndermelerle anlatıyor. Dönemin edebiyat ve sanat çevresi fonunda, tecrübesiz bir şairin masumiyetini kaybetmesini izliyoruz. Oyuncu kadrosunun görkemli performansları var.
Edebiyatla sinema buluşmasında yılın en parlak örneği olan “Sönmüş Hayaller / İllisions Perdues”, geride bıraktığımız 41. İstanbul Film Festivali programındaki en kaliteli filmlerden biriydi. Senaryo yazılımına da katkı veren Xavier Giannoli, Honoré de Balzac’ın tarihi freskine sadık kalıp perdeye aktarırken kariyerinin en başarılı işlerinden birine imzasını attı.
Bu acımasız ama eğlenceli öyküde, insan doğasındaki vasatlığı ve kötülüğü, bir taşralı delikanlının yükseliş ve yokoluş süreci aracılığıyla anlatılıyor. Taşradan büyük şehire giden hırslı bir gencin masumiyetini kaybetmesini, Giannoli filminde günümüze ilişkin zeki ve isabetli göndermelerle işliyor. Etkileyici bir basın ve insanlık eleştirisi eşliğinde film, hırsın ve kibirin insan ruhunda açtığı yaraları gözlere seriyor.
EDEBİYATLA SİNEMANIN PARLAK BULUŞMASI
19. yüzyıl başlarındaki edebiyat çevrelerinden ve yayıncılık dünyasından renkli bir panorama çizen Honoré de Balzac, tiyatro dünyasında dönen dolaplara da ışık tutuyor. Parayla tutulan nüfus sahibi şakşakçıların, sahneye yeni koyulan bir tiyatro eserini batırmaya veya göklere çıkarmaya muktedir olduklarını ibretle görüyoruz.
Filmin iki ana kahramanlarından Lucien bir gazeteci, arkadaşı Etienne bir matbaacı. Her ikisi de Honoré de Balzac’ın deneyimlediği mesleklerden. Paris’te satın aldığı matbaada işler yolunda gitmeyip iflas edince, Balzac’ın satın aldığı ve kurduğu 2 gazete işi de başarısızlıkla sonuçlanmıştı. Balzac yaşadığı bu tecrübelerden yola çıkarak, 1821- 22 yıllarının Paris sanat ve yayın hayatını, edebiyat çevresini, burjuva çevrelerini, tiyatro kulislerini romanına taşıdı.
51 yıllık kısa ömründe 19. yüzyıl Fransız edebiyatının en önemli isimleri arasına girebilen Honoré de Balzac’ın ölümsüz eserini beyaz perdeye aktarırken, Xavier Giannoli dönem atmosferini başarılı bir şekilde yansıtmak için titiz ve özenli bir araştırma dönemi geçirdi. Karakter tahlilleri ustalıklı yapılmış sağlam ve zengin bir senaryoyu tempolu bir mizansenle perdeye aktaran Xavier Giannoli, göz kamaştırıcı bir oyuncu kadrosu ve deneyimli teknisyenlerin desteğiyle başarıyı yakaladı.
“Sönmüş Hayaller”in başarısını önemsiyorum, çünkü genç bir yönetmen (52) olan Xavier Giannoli’nin evvelce yaptığı 7 filmde sağladığı akılda kalıcı bir başarısı yok. Cannes Film Festivallerinde izlediğim 2 filminin “Quand J’Etais Chanteur” (2006) ve “A L’Origine” (2009) eleştirmenler tarafından beğenilmediğine tanık oldum. “Superstar” da (2012) Venedik Film Festivalinden eli boş döndü. César ödülleriyle de Giannoli ancak 8. filmi olan “Sönmüş Hayaller” ile tanıştı.
Bu son filminde müthiş bir casting çalışmasıyla, en küçük rollerin dahi önemli oyunculara verilmesi yönetmenin işini kolaylaştırmış. Bu klasik dönem uyarlamasında, Giannoli modern bir film inşa etmeyi başarmış. Romandaki zengin entrika fırtınası içinde, insan halleri üzerine etkileyici ve zarif bir hiciv sunan film, ihanetin yaygın ve paranın kıral olduğu bir dönemi gözlerimize seriyor. Günümüze göndermelerle dolu çağdaş uyarlamasıyla Xavier Giannoli, Balzac’ı modernize ederek onurlandırıyor. Film romanın şu cümlesini jeneriğine taşımış: “Hayal kırıklığından sonra kahramanımın kendi içinde bir şeyler bulması gerektiğini düşünüyorum”.
19. yüzyıl başı Fransasının siyasal değişimleriyle toplumsal dönüşümlerini anlatan “Sönmüş Hayaller”, geçen yıl Fransasına damgasını vuran film oldu. Film César’larda aday gösterildiği 15 daldan 7’sini ödüle çevirmeyi başardı. En İyi Film César Ödülünün yanında, filmin senaryosu En İyi Uyarlama Senaryo dalında César ve Lumiere Ödüllerini kucakladı.
Filmin konusuna gelince… 19. yüzyıl Fransa taşrasında yaşayan tanınmamış ama ihtiraslı genç şair Lucien Chardon (Benjamin Voisin) kendi kaderini tayin etmek için Paris’e gelir. Büyük umutları vardır, kendisini destekleyecek güç sahibi bir kadın koruyucu bularak başkentte şansını denemek üzere ailesini taşrada bırakır. Orta sınıf bir babanın ve aristokrat kökenli yoksul bir annenin oğlu olan Lucien, dul annenin soyadı olan Rubempré’yi kullanabilmek için başkentteki bürokratik engelleri aşmayı kafasına koymuştur.
BASIN VE İNSANLIK ELEŞTİRİSİ
Genç, güzel ve soylu Louise de Bangton (Cécile de France) ile yaşadığı aşk, kadının evli olması ve bu birlikteliği uygun görmeyen nüfuzlu kuzini Marquise d’Espard’ın (Jeanne Balibar) muhalefetiyle kısa sürer. Kendisini seven Louise ile aralarındaki sınıf farkının bu aşka izin vermediğini gören Lucien Paris’te edebiyat çevrelerine sokulmaya çalışır. Dönemin etkin bulvar gazetesinde söz sahibi olan Etienne Lousteau (Vincent Lacoste) sayesinde yayınevi sahipleriyle tanışma fırsatını bulur.
Bunların en ünlüsü, okuma- yazma bilmemesine rağmen, yardımcısının kendisine okuduğu taslaklar hakkında hüküm verip etkileyici olabilen, dev cüsseli Dauriat’dır (Gérard Dupardieu). Etienne sayesinde Dauriat ile tanışıp, yayınevine girip çıkabilen Lucien orada Dauriat’nın himayesindeki yetenekli genç yazar Nathan d’Anastasio (Xavier Dolan) ile yakınlaşır. Yazıları bulvar gazetesinde kabul görüp yayınlanmaya başlayınca Lucien iş bulup Paris’e yerleşme fırsatına kavuşur. Ancak gazete yöneticileri yaptığı kitap eleştirilerinde kendisine müdahale ederler. Nathan’ın yayınlanan yeni kitabını beğenmesine rağmen kötüleyince genç yazarın ve Dauriat’nın düşmanlığını kazanır.
Gazetecilik ve edebiyat dünyasına girmeyi başaran Lucien tiyatro dünyasına sıçrayıp, halktan gelen basit bir kız olan yetenekli tiyatro oyuncusu Coralie (Salomé Dewaela) ile ilişki kurar. Lucien annesinin soyadını ve armasını taşıma adına taviz vererek, çalıştığı muhalefet basınına ihanet eder. Hükümeti destekleyen bir kıralcı gazeteye geçen Lucien, aralarında eski gazeteci meslektaşlarının da olduğu sayısız düşman kazanır. Bütün zamanını ve servetini sevgilisi Coralie’nin ünlenmesi için harcayan Lucien’in yükseliş günleri geride kalmış, kontrolsuz bir gerileme dönemine girmiştir.
Coralie’nin Corneille’in bir oyununda başrolde parlaması için varını yoğunu harcayan Lucien, karşısında müthiş bir düşman grubu bulur. Paris’te nasırına bastığı tüm tanıdıkları gizli bir ittifak yaparak Coralie’yi ve destekçisi Lucien’i mahvedecek bir cephe oluşturur. Kendisine olan aşkını unutamayan asil Louise de Bangeton’un gizli para yardımları ve desteği, taşralı delikanlının büyük şehirde yaşadığı düş kırıklığını ve beslediği hayalleri sönmesini engelleyemez.
Genç aktör Benjamin Voisin mükemmel bir Balzac kahramanı olmuş. Aktifinde henüz 6 film bulunan Voisin, başrol olarak omuzlarına yüklenen ağır görevin üstesinden gelmeyi başarmış. François Ozon’un “85 Yazı / Eté 85”ten sonra bu 2. başrolü Benjamin Voisin’i Fransız sinemasının umut vaadeden oyuncuları arasına sokuyor. Nitekim bu konuda bir César Ödülü kazandı. Belçika doğumlu deneyimli aktris Cécile de France (47) yaşlı bir soyluyla evli iken gönlünü genç bir şaire kaptıran güzel asil Louise de Bangeton rolünde her zamanki gibi çok iyi.
Deneyimli genç oyuncu Vincent Lacoste (29) yayın hayatının kurt gazetecisi Etienne rolünde kazandığı En İyi Yardımcı César Ödülünü hak eden bir kompozisyon çiziyor. Kanadalı ünlü yönetmen- senaryo yazarı Xavier Dolan, yetenekli romancı Nathan rolünde oyun gücünü kanıtlarken, oyuncu kadrosunda öne çıkan isim oluyor. Sanat ve edebiyat dünyasında etkili olabilen, sinsi ve kindar asil Marquise d’Espard rolünde deneyimli Jeanne Balibar oyuncu kadrosunun başarısına ortak oluyor. Yan rollerdeki Gérard Depardieu edebiyat dünyasının önünde titrediği yayın evi sahibi Dauriat rolünde harikalar yaratıyor.
Yönetmen / Senaryo : Xavier Giannoli
Özgün Yapıt : Honoré de Balzac
Görüntü Yönetmeni : Christophe Beaucarne
Kurgu : Cyril Nakache, Riwanon Le Beller
Oyuncular : Benjamin Voisin, Cécile de France, Xavier Dolan, Vincent Lacoste, Salomé deWaels, Jeanne Balibar, Gérard Depardieu, Louis-Do de Lencquesaing, André Marcon, Jean-François Stévenin, Alexis Barbosa
Fransa / Tarihi-Dram-Romantik / 150 Dk.
