Bıçaklar Çekildi : Ölü Adamın Uyanışı / Wake Up Dead Man : A Knives Out Mystery (2025)
“Gotik Noir” tablosu gibi
Rian Johnson, Knives Out evreninin üçüncü durağında, izleyiciyi sıcak bir sonbahar malikanesinden ya da Ege’nin yakıcı güneşinden alıp, inancın ve şüphenin kol gezdiği soğuk bir kış ayinine davet ediyor.
Modern polisiye sinemasının, Agatha Christie mirasını alıp 21. yüzyılın sosyopolitik dertleriyle harmanlayan yönetmeni Rian Johnson, bu kez şaşırtıcı derecede “ciddi” bir viraj alıyor. İlk filmin (Knives Out, 2019) sınıf çatışmasına dayalı öfkesi ve ikinci filmin (Glass Onion : A Knives Out Mystery, 2022) teknokratlara yönelttiği neon renkli hicvi, Wake Up Dead Man : A Knives Out Mystery (2025) ile yerini gotik bir ağırlığa bırakmış durumda. Johnson, serinin bu üçüncü halkasında, türün mekaniklerini bir kenara itmemekle birlikte, onları bir “araç” olarak kullanarak çok daha kadim bir meseleye, “inanç” kavramına neşter vuruyor. Karşımızdaki film, sadece bir katilin kim olduğunu arayan bir bulmaca değil; modern insanın manevi boşluğunu sorgulayan teolojik bir gerilim.
Kilitli Odadan Kilitli Vicdanlara
Filmin omurgasındaki “locked-room mystery (kilitli oda bilmecesi)”, John Dickson Carr’ın The Hollow Man (Üç Tabut, 1935) kitabına bilinçli bir selam veren klasik bir “imkânsız suç” düzeni kuruyor. Johnson’ın yetisi, bu kilitli odayı fiziksel bir engel olmaktan çıkarıp karakterlerin vicdanlarının sıkıştığı bir metafora dönüştürmesinde yatıyor. Josh Brolin’in canlandırdığı Monsenyör Jefferson Wicks’in, cemaatin gözü önünde tek başına girdiği odada bıçaklanması yalnızca bir illüzyon numarası değil, şeffaflık çağında dahi “hakikatin” ne kadar kolay çarpıtılabildiğinin de kanıtı. Johnson, izleyicinin “nasıl yapıldı?” (howdunit) merakını diri tutarken, asıl odaklanmamız gereken yerin suçun mekaniği değil, o mekaniği harekete geçiren “nedenler” olduğunu fısıldıyor. Bu bağlamda film, klasik bir whodunit’ten (“kim yaptı?”) sıyrılıp varoluşsal bir whydunit’e (“neden yaptı?”) evriliyor.
Rasyonel Akıl ve Yaralı İnanç: Blanc ve Peder Jud
Daniel Craig’in hayat verdiği Benoit Blanc, bu filmde belki de kariyerinin en yara alabilir, en “insani” portresini çiziyor. Knives Out (Bıçaklar Çekildi, 2019) filmindeki her şeye hâkim, olayların üstünde gezinen o tanrısal dedektif gitmiş; yerine, anlamlandırmaya çabaladığı bir inanç dünyasının içinde bocalayan bir gözlemci gelmiş. Blanc’ın bu yolculukta yardımına koşan pusulası ise Josh O’Connor’ın müthiş bir incelikle hayat verdiği Peder Jud Duplenticy karakteri. Eski bir boksör olan Peder Jud, inancı sadece ruhani bir sığınak değil, bedensel bir kefaret süreci olarak yaşıyor. O’Connor ve Craig arasındaki kimya, filmin entelektüel omurgasını oluşturuyor. Biri gerçeği kanıtta, diğeri merhamette arayan iki adam. Film, bu iki bakış açısını çatıştırmak yerine, birbirine gereksinen kılıyor. Blanc cinayeti çözerken, Jud cemaatin ruhunu iyileştiriyor. Bu denge, polisiye türünde nadir rastlanan bir duygusal derinlik yaratıyor.
Kürsüdeki Tiran ve Politik Alegori
Elbette “Bıçaklar Çekildi” serisinden söz ederken, politik alt metin es geçilmez. Josh Brolin’in canlandırdığı Monsenyör Wicks, dini bir liderden çok, gücünü kitlelerin öfkesinden alan modern bir popülist siyasetçi portresi çiziyor. Wicks’in “korku ve öfke” teolojisi, günümüz dünyasının kutuplaştırıcı figürlerine atılmış sert bir taş. Ancak film, bu eleştiriyi didaktik bir kamu spotuna dönüştürmüyor. İnancın nasıl bir kuşatma aracına dönüşebileceğini, Glenn Close’un canlandırdığı Martha Delacroix karakterindeki “kör sadakat” üzerinden ürpertici bir sakinlikle anlatıyor.
Işığın ve Gölgenin Teolojisi
Görüntü yönetmeni Steve Yedlin, Wake Up Dead Man’de (2025) serinin görsel dilini yeniden inşa etmiş. Film, bir “Gotik Noir” tablosu gibi. Kiliseye sızan soluk, soğuk ışıklar, karakterlerin yüzlerine düşen sert gölgeler ve dışarıdaki o bitmek bilmez rüzgâr uğultusu… Mekân kullanımı, hikâyenin klostrofobik yapısını destekleyen en önemli unsur. Özellikle Nathan Johnson’ın uyumsuz orkestral düzenlemeleriyle birleşen bu görsel atmosfer, izleyiciye perdedeki “kutsallığın” altında yatan çürümüşlüğü sezgisel hissettiriyor.
Serinin Olgunluk Dönemi mi?
Wake Up Dead Man, serinin eğlenceli filmi değil, ilk filmin o oyuncaklı yapısını ya da ikincinin renkli havasını arayanlar için fazla kasvetli, ağır gelebilir. Ancak üçlemenin en sinematografik olanı olabilir. Rian Johnson, polisiye türünün sınırlarını zorlayarak, dedektiflik hikayesini bir vicdan muhasebesine, bir arınma ayinine dönüştürmeyi de amaçladığından, bu film en düşündüren de olabilir. Filmin sonunda suçlunun kelepçelenmesinden çok, cemaatin (ve seyircinin) bir tür “kefaret” duygusuyla baş başa bırakılması, filmin asıl derdinin adaletten çok “bağışlamak” olduğunu da gösteriyor. Ve 2025’ten 2026’ya adım atılan dünyamızda belki de en çok gereksindiğimiz gizem çözümü budur.
Sanata evet.
Yönetmen / Senaryo : Rian Johnson
Görüntü Yönetmeni : Steve Yedlin
Kurgu : Bob Ducsay
Müzik : Nathan Johnson
Oyuncular : Daniel Craig, Josh Brolin, Josh O’Connor, Jeremy Renner, Cailee Spaeny, Andrew Scott, Glenn Close, Kerry Washington, Mila Kunis
ABD / Suç-Gerilim-Dedektif-Kara Komedi / 144 Dk.
