Filistinli ustadan sessiz sinema benzeri güldürü..
Türkiye’nin bu yapıma katılmış altı ülke arasında olması ise, bizim için bir onur sayılmalı
Nasıra (Hazret-i İsa’nın da doğum yeri) doğumlu Filistin yönetmeni Elia Suleiman‘ın hayli sessizlikten sonra gelen son filmi, onun tüm özelliklerini yansıtan yeni bir başarı.
Film evinin balkonunda oturan ve sürekli etrafı gözetleyen bir adamla açılıyor, hemen tüm filmlerinde olduğu gibi, bizzat Elia. Ormanı, denizi, hayvanları izliyor. Ve de komşularını; biri onun limon ağaçlarından habire limon toplamakla kalmıyor; ağaçları insafsızca buduyor (tıpkı bizim belediyeler gibi!).
Bir diğeri ona dev bir kartalla bir yılanın kavgasında nasıl yılana yardım ettiğini ve onunla nasıl dost olduğunu anlatıyor. Arabasıyla yola çıktığında ise örneğin kızkardeşlerine habersiz şarap soslu tavuk yedirdiği için garsona kızıp söylenen iki erkeği görüyoruz, önlerindeki şarap kadehlerini kaldırarak!.. Ya da iki erkekli bir arabadaki gözleri bağlanmış kıza tanık oluyor.
Tüm bunların günümüzün o belalı, karmaşık, talihsiz ve lanetli Ortadoğu’sundan kişisel, hınzır, ama anlamlı gözlemlere tekabül ettiğini kabul edebiliriz. Ve herbirinin üzerinde düşünme gereğini de…
Ancak kahramanımız orasıyla yetinmiyor. Ve maceralı bir uçak yolculuğundan sonra Paris’e kapağı atıyor. Notre Dame, Louvre müzesi, Seine nehri, metro… Ama kent filmde çoğu zaman son derece ıssız gösteriliyor. Ayrıca da hep garip şeyler oluyor. Örneğin üç patenci kentin yollarını arşınlayıp duruyor. Boş konserve kutularıyla golf oynanıyor. “Biz Brigitte’i arıyoruz” deyip duran bir çift Elia’nın peşine takılıyor. Bir rahibe uzun bir kuyrukta bekleyenlere bedava yemek dağıtıyor. Veya Place de la Victoire’dan koca tanklar geçip gidiyor.
Ama kimi zaman da Paris bir büyük defileye dönüşüyor. Geçip duran manken gibi kadınlarla… Ve Elia bir kafede oturmuş bunları izlerken, fonda da nedense bir ‘chanson’ değil, ünlü bir blues parça çalınıyor: I Put A Spell On You. Nina Simone‘un sesinden…
Ve ardından New York… Gökdelenlerle Central Park’ın görkemli çelişkisi. Ve siyahi bir taksi şoförünün Filistinli olduğunu öğrenince, Elia’ya heyecanla Karafat’tan söz etmesi. Herhalde (Yaser) Arafat’ı kastediyor. Ama Karafat nerden çıktı? Nerdeyse Karafatma diyecek!..
Bu kendine özgü güldürü anlayışının en güzel örneği, yolculukta kaldığı bir otelde yaşanıyor. Üstad laptop’unda yazı yazmaya çalışırken, pencereden giren bir minik serçe ona musallat oluyor. Ve o ne kadar itip uzaklaştırsa da, her seferinde geri gelip laptop’a dalıveriyor. Nasıl çekildiğini bilmiyorum, ama görmelere seza bir sahne…
Sonunda üstat yuvaya dönüyor. Ve bir disko’ya gidiyor. Herkesin Arapça bir parçayla dans ettiği… Dünyamızdaki kültürel benzeşmenin, giderek tekleşmenin hoş bir dışavurumu…
Elia’nın film boyunca bir kez bile ağzını açıp konuşmaması, film için seçilen sessiz dönem güldürüsü tarzını daha da pekiştiriyor. Kimi eleştiriler bunu en çok Fransızların yine hiç konuşmadan güldüren ustası Jacques Tati‘yle kıyaslıyor. Ayrıca Salvador Dali, Francis Goya, Jim Jarmusch, Gene Wilder gibi resim ve sinema ustalarını ananlar da var.
Ama bence film ve de Elia Suleiman bunları aşıp sessiz sinemanın en büyüklerine yaklaşıyor. Buster Keaton, hatta Charlie Chaplin… Kendisiyse son jeneriklerde filmini Filistin’e, sonra da John Berger ve Humbert Balsan‘a adamış. Artık hayatta olmayan bu iki isimden ilki ünlü İngiliz yazarı ve sanat eleştirmeni; ikincisiyse onun kimi filmlerini de finanse etmiş olan tanınmış Fransız yapımcısı.
Türkiye’nin bu yapıma katılmış altı ülke arasında olması ise, bizim için bir onur sayılmalı.
Yönetmen / senaryo : Elia Suleiman
Görüntü Yönetmeni : Sofian El Fani
Oyuncular : Elia Suleiman, Tarik Kopty, Kareem Ghneim, Gael Garcia Bernal
Fransa-Almanya-Kanada-Katar-Filistin-Türkiye / Komedi / 97 Dk.
